O ΣΤΑΥΡΟΣ
~ Γράφει η Νεφέλη ~
Ο σταυρός, αυτό το σύμβολο-έμβλημα της Χριστιανικής θρησκείας που μπροστά του γονατίζουν και προσκυνούν τόσους αιώνες εκατομμύρια πιστών Χριστιανών, είναι στην πραγματικότητα ένα από τα αρχαιότερα γνωστά σύμβολα -αρχαιότερο ακόμα και του κύκλου- άμεσα συνδεδεμένο με τις αρχαίες θρησκείες και λατρείες της Μεγάλης Μητέρας Θεάς Γης, του Θεού Ήλιου και της Θεάς Σελήνης.
Τις πρώτες εικόνες σταυρού τις συναντάμε σε σπηλιές της Ευρώπης και της Κεντρικής Ασίας, που χρονολογούνται την Λίθινη εποχή. Αργότερα, με την εμφάνιση των πρώτων –πρωτόγονων ακόμα- οργανωμένων κοινωνιών και θρησκειών, ο σταυρός έκανε την εμφάνισή του παγκοσμίως, σε κάθε περιοχή του πλανήτη μας, συμβολίζοντας τους εκάστοτε τοπικούς Θεούς. Κοσμούσε και κοσμεί μέχρι σήμερα ναούς ανά την υφήλιο και οι παραλλαγές του έφτασαν τις αρκετές δεκάδες. Υπήρξε σύμβολο της Μητέρας Γης (μέχρι και σήμερα, το κινέζικο ιδεόγραμμα για τη Γη είναι ένας ισοσκελής σταυρός μέσα σε τετράγωνο) και της ένωσης του Ουρανού με τη Γη (πρωταρχικών Θεών του πρωτόγονου ανθρώπου). Κατ’ επέκταση, έγινε σύμβολο της ζωής, της γονιμότητας, της αθανασίας, των 4 εποχών του χρόνου, των 4 στοιχείων της φύσης, των 4 ανέμων και των 4 κατευθύνσεων του ορίζοντα. Ο άνθρωπος ‘ωριμάζοντας’ πνευματικά με τους αιώνες, ανέλυσε το σύμβολο του σταυρού περισσότερο και το συνέδεσε με ανώτερες φιλοσοφικές και θεολογικές έννοιες: ο κάθετος άξονας σχετίστηκε με τον Ουρανό, το πνευματισμό, τη δύναμη και το αρσενικό στοιχείο. Ο οριζόντιος άξονας σχετίστηκε με τη Γη, την ευαισθησία, τη λογική και το θηλυκό στοιχείο. Έγινε το σύμβολο της ισορροπίας μεταξύ ύλης και πνεύματος, της δυαδικότητας της φύσης και της αρμονικής ένωσης των αντίθετων (αλλά όχι αντίπαλων) Δυνάμεων. Υπήρξε επίσης σύμβολο δημιουργίας, όπως στον Εβραϊσμό μέχρι και σήμερα, που ο σταυρός με 6 ακτίνες συμβολίζει τις 6 μέρες της Δημιουργίας του Κόσμου από τον Θεό.
Στη Βαβυλώνα, έναν από τους αρχαιότερους γνωστούς πολιτισμούς, ο σταυρός απεικονίζονταν μαζί με την ημισέληνο, για να συμβολίζει τη Σεληνιακή Θεά. Χωρίς την ημισέληνο, συμβόλιζε τον Ηλιακό Θεό και ο αναμενόμενος Βαβυλώνιος Μεσσίας έφερε πολλούς σταυρούς στο μέτωπό του. Στην αρχαία Ασσυρία, ο ισοσκελής σταυρός επίσης ταυτίζονταν με τον Ηλιακό Θεό και συμβόλιζε τις 4 κατευθύνσεις του ορίζοντα όπου λάμπουν οι αχτίδες του. Αγάλματα Ασσύριων Βασιλέων που βρέθηκαν (και τώρα στεγάζονται στο Βρετανικό Μουσείο) φέρουν εγχάρακτα κοσμήματα με σταυρούς στο λαιμό, προφανώς για να τονιστεί η ευγενική τους τάξη αλλά και να τονισθεί η Θεϊκή προστασία και εύνοια που κατείχαν, κατά τις τότε πεποιθήσεις.Στη Φοινίκη και πάλι σχετίζονταν με τις Ηλιακές Θεότητες. Σε τάφους που βρέθηκαν στην περιοχή, υπήρχαν κεραμικά με εγχάρακτο τον σταυρό και οι νεκροί φορούσαν για σκουλαρίκια σταυρούς, προφανώς για προστασία της ψυχής και ευχή για την αθανασία της.
Ακόμα και στα βάθη της Αφρικής, συναντάμε το σταυρό, ως σύμβολο της Μεγάλης Μητέρας Θεάς που γέννησε τον Κόσμο. Οι έγκυες γυναίκες τον φορούσαν στον λαιμό, πιστεύοντας ότι έτσι η Μεγάλη Μητέρα θα τις προστατεύσει κατά τον τοκετό και θα εξασφαλίσει μια καλή και γέννα.
Στην Ινδία, ο σταυρός έκανε την εμφάνισή του έντονα μέσα στον Ινδουισμό (που χρονολογείται περίπου το 5.000 π.Χ.), συμβολίζοντας τον ιερό ποταμό Γάγγη και τον Θεό Βισνού, που είναι ο ένας από τους τρεις σημαντικότερους Ινδούς Θεούς - της Θείας Τριάδας που εκφράζει τον Ένα Υπέρτατο Θεό. Ο κάθετος άξονας, του απλού ισοσκελή σταυρού, συμβολίζει τη Θεϊκή κατάσταση, ενώ ο οριζόντιος άξονας την υλική/κοσμική κατάσταση. Το κέντρο συμβολίζει τον σοφό άνθρωπο, που ισορροπεί ανάμεσα σ’ αυτές τις δύο καταστάσεις. Πολλοί πιστοί Ινδουιστές φέρουν ζωγραφισμένο σταυρό στο μέτωπό τους, ως σύμβολο της πίστης τους. Αυτή η παράδοση διείσδυσε και στον Βουδισμό.Στον Βουδισμό (που χρονολογείται από το 500 π.Χ.), είναι ο άξονας του Τροχού, ενός πολύ σημαντικού συμβόλου γι αυτήν τη θρησκεία. Ο Τροχός είναι η Ηλιακή, Θεϊκή προστασία, δημιουργία και εξουσία και ο σταυρός είναι ο Θείος Νόμος, που στηρίζει τον Κύκλο της Ύπαρξης.
Στην αρχαία Ρώμη, οι παρθένες ιέρειες της Θεάς Vesta (η ελληνίδα Εστία), που ορκίζονταν ισόβια αγνότητα, με τιμωρία να θαφτούν ζωντανές εάν καταπατούσαν τον όρκο τους, φορούσαν σταυρό στο λαιμό τους. Άραγε, πόσο να διέφεραν οι τότε ιέρειες της Vesta από τις σημερινές μας καλόγριες;... Επιπλέον, σε ρωμαϊκά νομίσματα που βρέθηκαν, αναπαριστάται ο Ηλιακός Θεός Απόλλωνας να κρατά σαν σκήπτρο έναν σταυρό.
Στην αρχαία Ελλάδα, σχετίζονταν (μεταξύ άλλων) με τον Βάκχο και τον Απόλλωνα και εμφανίζεται στο μέτωπο της Άρτεμης της Εφέσου. Επιπλέον, κατά την αρχαία ελληνική παράδοση, την βραδιά της Πανσέληνου του Απριλίου, που ήταν αφιερωμένη στις Σεληνιακές Θεές Άρτεμις και Εκάτη, συνήθιζαν να φτιάχνουν μικρά κυκλικά ψωμάκια και να τ’ αφήνουν στα σταυροδρόμια, για να εξευμενίσουν την Θεά, να ευλογεί με την προστασία της όποιον περνούσε από κει. Τα σταυροδρόμια υπήρξαν άμεσα συνδεδεμένα με την Θεά Εκάτη και τον Θεό Ερμή, από πριν ακόμα την επικράτηση του Ολυμπισμού (δηλαδή, από την Τιτανολατρεία). Τα κέντρα σταυροδρομιών ήταν σημεία μαγικά, που οι άνθρωποι τα φοβούνταν και τα σέβονταν. Εκεί, κυριαρχούσε η σκοτεινή Τρικέφαλη Σεληνιακή Θεά Εκάτη, με τις τρομερές μαγικές και μαντικές δυνάμεις, τη σύνδεσή της με τον Κόσμο των Νεκρών και την αγέλη των μαύρων σκυλιών που την ακολουθούσαν. Μικρά ιερά της, τα Εκαταία, βρίσκονταν σε σχεδόν κάθε σταυροδρόμι για εξευμενισμό της, μαζί με ιερά του Ερμή Ψυχοπομπού, που μπορούσε να κυκλοφορεί ελεύθερα στους τρεις Κόσμους (των θνητών, των Αθανάτων και των Νεκρών), για να προστατεύει τους ταξιδιώτες που περνούσαν από κει, από το πιθανό μένος της Θεάς. Κατά την παράδοση, όσοι ήθελαν να επικοινωνήσουν με τους νεκρούς, έπρεπε να πάνε νύχτα σε σταυροδρόμι, που είναι «πύλη μεταξύ των Κόσμων», να αντιμετωπίσουν με επιτυχία δοκιμασίες και τελικά, εάν επιβίωναν, να επιτύχουν την επικοινωνία. Αυτήν την παράδοση τη συναντάμε και αλλού, στην Ασία, στην Αφρική και στην Αμερική. Όπως φαίνεται λοιπόν, η σχέση του σταυρού με τον κόσμο των ζωντανών και νεκρών και ο συμβολισμός του ως πέρασμα από τον ένα κόσμο στον άλλο, όπως έγινε με τον Ιησού Χριστό, κρατά από αρχαιοτάτων χρόνων.
Την εποχή του χαλκού, έχουμε πάμπολλα ευρήματα που φέρουν το σύμβολο του σταυρού, κυρίως από την περιοχή της Γαλατίας. Κοσμήματα, κεραμικά, στολίζονται με το σταυρό, κι ένα άγαλμα που βρέθηκε του Θεού Σούκελου, φαίνεται να φορά μανδύα με σταυρούς.
Στους αρχαίους πολιτισμούς της Κεντρικής Αμερικής, ο σταυρός εμφανίζεται ως σύμβολο του Θεού Τιάλοκ, Φύλακα των Κοσμικών Νερών, και του Θεού Κουετζακοάτλ, του Φτερωτού Όφι, Φύλακα των Ανέμων. Οι Ινδιάνοι της περιοχής, επηρεασμένοι ίσως απ’ αυτούς τους αρχαίους πολιτισμούς, χρησιμοποιούσαν τον σταυρό ως σύμβολο των 4 ανέμων και των όσων αντιπροσώπευε ο καθένας: Ο ανατολικός άνεμος είναι η πηγή της ζωής και της αγάπης. Ο δυτικός άνεμος είναι ο απαλός άνεμος που βοηθά στην έξοδο προς το άγνωστο και λεγόταν επίσης ότι «έρχεται από την γη των πνευμάτων». Ο βόρειος άνεμος είναι η δύναμη και η νόηση. Ο νότιος άνεμος είναι το πάθος, η φωτιά που ζεσταίνει, αλλά καταστρέφει. Το κέντρο του σταυρού είναι η γη και ο άνθρωπος. Είναι το σημείο όπου οι 4 δυνάμεις συναντιούνται, αντικρούονται εξουδετερώνοντας η μια την άλλη και ισορροπούν. Οι Σαμάνοι (οι σοφοί της φυλής), συσχέτιζαν το σταυρό με το Δέντρο της Ζωής και τον χάρασσαν μονάχα πάνω σε ξύλο. Την ίδια παράδοση συναντάμε και στους Γότθους, που χάρασσαν σταυρούς πάνω στα πεσμένα δέντρα, πιστεύοντας ότι έτσι θα μπορέσει να επιβιώσει το πνεύμα του δέντρου μέσα στο χάραγμα. Μέχρι και τις μέρες μας στην Σκωτία, φτιάχνονται σταυροί από ξύλο σορβιάς και κρεμιούνται στις ουρές των ζώων με πορφυρή κλωστή, για προστασία από τη κακή μαγεία και τα δαιμόνια. Πρόκειται για επιβίωση αρχαιότατου Κέλτικου εθίμου, της μεγάλης εορτής την ημέρα πριν την Πρωτομαγιά (Beltane).
~*~*~
Ο Ελληνικός Σταυρός, γνωστός και ως Crux Immissa QuadrataΟ απλός ισοσκελής και όρθιος σταυρός, έχει παραμείνει να λέγεται «ελληνικός σταυρός» και είναι αυτός που θεωρείται η μια από τις 3 αρχαιότερες μορφές σταυρού (μαζί με τον Πλάγιο Σταυρό και τον Ηλιακό Σταυρό). Συμβολίζει τα τέσσερα στοιχεία της φύσης (γη, νερό, αέρας, φωτιά) σε ισορροπία και σταθερότητα. Κατ’ επέκταση, συμβολίζει την αρμονία της φύσης. Συμβολίζει επίσης τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Τέλος, συμβολίζει την σχέση του Θείου (κάθετος άξονας) με τον Κόσμο (οριζόντιος άξονας). Αργότερα στον Χριστιανισμό, ο απλός ισοσκελής σταυρός συμβόλισε τους 4 Ευαγγελιστές. Περαιτέρω, επειδή μπορεί να διαχωριστεί σε 13 κύβους, συμβολίζει τους 12 αποστόλους και, ο κύβος του κέντρου, τον Χριστό.Μια λιγότερο γνωστή παραλλαγή του ελληνικού σταυρού, είναι αυτή με γραμμένες τις λέξεις «ΦΩΣ» στον κάθετο άξονα και «ΖΩΗ» στον οριζόντιο, που όλο μαζί διδάσκει ότι μόνο με το Θεϊκό Φως (δηλαδή Σοφία και Αγάπη) μπορεί ο άνθρωπος να κερδίσει την αθάνατη Ζωή.Στα μαθηματικά είναι το σύμβολο της πρόσθεσης και στην Κινεζική αρίθμηση είναι ο αριθμός 10.
Ο Πλάγιος Σταυρός ή o Σταυρός του Αγ. Αντωνίου ή Crux DecussataΤο όνομα «του Αγ. Αντωνίου» το πήρε επειδή πιστεύεται πως ο Αγ. Αντώνιος σταυρώθηκε πάνω σε τέτοιο σταυρό. Όμως, εμφανίζεται συχνότατα πολύ πριν την εμφάνιση του Χριστιανισμού, σχεδόν σε όλο τον κόσμο. Στην αρχαία Σκωτία, χρησιμοποιούνταν ως σύμβολο ανανέωσης, αναδημιουργίας και νέων ξεκινημάτων.Στο Ρουνικό αλφάβητο, ο απλός πλάγιος σταυρός (Γκιφού) ερμηνεύεται ως «Θείο Δώρο» και «η δύναμη της προσφοράς». Συνδέεται με την παρθένα Θεά Γκέφιον, που προσφέρει στους ανθρώπους γνώση και ταλέντα. Ο πλάγιος σταυρός ανάμεσα σε 2 μακριές κάθετες γραμμές (Μαν) συμβόλιζε τον άνθρωπο και την Δύναμη της Αλληλεγγύης και της Αλληλοβοήθειας. Ο πλάγιος σταυρός ανάμεσα σε 2 ισόϋψες κάθετες γραμμές (Νταέγκ) συμβόλιζε το λαμπερό φως το Ήλιου που απλώνεται την ημέρα στον κόσμο, διαλύοντας το σκοτάδι, προκαλώντας την ανάπτυξη και φέρνοντας αισιοδοξία κι ελπίδα. Στην Ρωμαϊκή αρίθμηση είναι ο αριθμός 10 και στα μαθηματικά είναι το σύμβολο του πολλαπλασιασμού.
Ο Ηλιακός Σταυρός ή Νορβηγικός Σταυρός ή Σταυρός του ΟντίνΑπλός ισοσκελής και όρθιος σταυρός, κλεισμένος σε κύκλο. Παρόλο που τον συναντάμε αρκετά συχνά στην αρχαία Ελλάδα, την Ασία, την Αμερική, την Ινδία και εμφανίζεται από την αρχή της ανθρωπότητας, έχει παραμείνει γνωστός ως σύμβολο του Νορβηγικού Θεού Οντίν.Υπήρξε αρχικά το σύμβολο της Μητέρας Γης, όπως το συναντάμε και σήμερα στα νεο-παγανιστικά ρεύματα. Αργότερα, συνδέθηκε με τον Θεό Ήλιο: ο κύκλος αντιπροσωπεύει τον Ήλιο και ο σταυρός στο κέντρο τις 4 εποχές, συμβολίζοντας όλο μαζί τον αέναο κύκλο της φύσης. Κατά μια άλλη έννοια, συμβολίζει τον Ήλιο (σταυρός) που περικλείεται από τον Ουρανό/Σύμπαν (κύκλος).
Ο Αιγυπτιακός Σταυρός ή Ankh ή «Κλειδί του Νείλου» ή Crux AnsataΆλλη μια από τις αρχαιότερες παραλλαγές του σταυρού, που η πρώτη του εμφάνιση χρονολογείται περίπου τον 15ο αιώνα π.Χ. Έχουν βρεθεί πολλά αντικείμενα, κεραμικά, κοσμήματα, νομίσματα, τοιχογραφίες κλπ. που εμφανίζουν το Ankh, στην Αφρική, την Μεσοποταμία, την Φρυγία, την Παλαιστίνη, την Φοινίκη, την Σαρδινία και αλλού.Για τους αρχαίους Αιγυπτίους, υπήρξε σύμβολο ζωής και αναγέννησης, συνδέεται με την Θεά Μαάτ, την Θεά της Αλήθειας και καλείται επίσης «Κλειδί της Αθανασίας». Συνδέθηκε με την θηλυκή Αρχή και οι αρχαίες Αιγύπτιες το φορούσαν για να έχουν την προστασία της Θεάς. Επιπλέον, συμβολίζει την ένωση της Θεάς Ίσιδας με τον Θεό Όσιρι και σε πάμπολλες αιγυπτιακές παραστάσεις, βλέπουμε Θεούς, ιερείς και Φαραώ να κρατούν στο χέρι τους το Ankh. Συγκεκριμένα, ο Θεός Όσιρις, αναπαρίσταται να προτείνει το Ankh στις ψυχές, υπενθυμίζοντάς τους την ζωή μετά θάνατο. Μια άλλη χαρακτηριστική αναπαράσταση, είναι ο Θεός Ώρος να κάθεται ως βρέφος στην αγκαλιά της παρθένας μητέρας του Ίσιδας, κρατώντας στο χέρι του το Ankh ή η Ίσιδα έχοντάς το χαραγμένο στα μαλλιά της. Πόσο αλήθεια μοιάζει αυτή η σκηνή με αυτήν της Παρθένου με το Θείο Βρέφος...Πέρα όμως από την Αίγυπτο, το Ankh υπήρξε ιερό και σε πολλούς άλλους λαούς. Στη Φοινίκη, συμβόλιζε την Θεά Αστάρτη «Αυτήν που δίνει Ζωή» και στη Φρυγία, σχετιζότανε με τη Θεά Κυβέλη, τη μητέρα της Ρέας κατά τους αρχαίους Έλληνες, ως σύμβολο θανάτου και αναγέννησης. Στην Ινδία είναι το σύμβολο του Θεού Αγνί, «του Φωτός του Κόσμου» και συχνά φαίνεται να το κρατούν οι Θεοί της Θείας Τριάδας (Βράχμα, Βισνού, Σίβα), ο Κρίσνα και άλλοι. Στην αρχαία Ελλάδα, συμβόλιζε την Αφροδίτη και την Άρτεμις της Εφέσου και στην αρχαία Ρώμη, το Ankh αναφέρεται ως «Κλειδί της Ζωής» και εμφανίζεται στο χέρι του Θεού Janus (Ιανός). Αργότερα, το ξανασυναντάμε συχνά σε γνωστικά χριστιανικά και κοπτικά κείμενα, ως σύμβολο της θνητής και αθάνατης ζωής, της κρυμμένης σοφίας και των μυστηρίων της ζωής και της γνώσης.Στην Αλχημεία είναι το σύμβολο του χαλκού και στην αστρολογία το σύμβολο του πλανήτη της Αφροδίτης -σύμβολο που παρέμεινε μέχρι τις μέρες μας για να αντιπροσωπεύσει το θηλυκό φύλο.Ο Σταυρός ΤΑΥ (που είναι σαν το κεφαλαίο γράμμα «Τ») επίσης ονομάζεται και Αιγυπτιακός, έχοντας τον ίδιο συμβολισμό με το Ankh. Αργότερα, ονομάστηκε Crux Commissa. Είναι σύμβολο της αρσενικής Θείας δύναμης και εξουσίας. Συνδέεται με τους Θεούς του κεραυνού, όπως ο Έλληνας Δίας και οι Νορβηγικοί Θεοί Οντίν και Θωρ. Οι αρχαίοι Δρυίδες τον έφτιαχναν με δύο κλαδιά βελανιδιάς (ιερό δέντρο για σχεδόν όλη την Ευρώπη), ως σύμβολο του Θεού (Ταυ). Στην αρχαία Ελλάδα, συμβόλιζε επίσης τον Άττι και στην Μεσοποταμία τον Μίθρα.
Ο Γνωστικός ΣταυρόςΠαραλλαγή του Αιγυπτιακού – το ΤΑΥ με κύκλο στην κορφή. Εμφανώς επηρεασμένοι από την Αίγυπτο και την Ελλάδα, οι Γνωστικοί είχαν ως έμβλημά τους αυτόν τον σταυρό, που συμβόλιζε την ισορροπία της τελειότητας, αλλά παράλληλα και τον Θεάνθρωπο Χριστό, που ήταν η ενσάρκωση της τέλειας ισορροπίας μεταξύ Θείου και θνητού. Επιπλέον, συμβόλιζε την ισορροπία και ένωση του θηλυκού (κύκλος) με το αρσενικό (ΤΑΥ).
Ο Κοπτικός ΣταυρόςΣυμμετρικός ισοσκελής σταυρός, με κύκλο στην μέση και 4 μικρά «Τ» μεταξύ των κάθετων γραμμών, που συμβολίζουν τα καρφιά με τα οποία καρφώθηκε ο Χριστός. Ένας άλλος Κοπτικός, είναι αυτός που μοιάζει με συνδυασμό του Γνωστικού σταυρού και του Ηλιακού, έχοντας έναν δεύτερο συμμετρικό σταυρό μέσα στον κύκλο.
Ο Όφις ΣταυρωμένοςΈνα φίδι τυλιγμένο ή καρφωμένο σε σταυρό ΤΑΥ.Συμβολίζει το ξεπέρασμα της ύλης και της θνητότητας. Ο όφις είναι άλλο ένα πανάρχαιο και παγκόσμιο σύμβολο της Γνώσης και της Σοφίας. Πάνω σε ηλιακό σύμβολο (τον σταυρό) μπορεί να συμβολίσει την Θεϊκή Σοφία και Γνώση. Ο σταυρωμένος όφις εμφανίζεται επίσης συχνά στην Αλχημεία, ως αυτό που «φτιάχνει το ρευστό» ή που φτιάχνει το ελιξίριο του υδράργυρου (θρυλικό ελιξίριο), αφαιρώντας το δηλητηριώδες μέρος.
Ορφεύς Βακχικός ΣταυρωμένοςΣε σφραγιδόλιθο που βρέθηκε και χρονολογείται περίπου στα τέλη του 2ου ή στις αρχές του 3ου αιώνα μ.Χ., εμφανίζεται εγχάρακτος ένας σταυρωμένος άνθρωπος. Ακουμπά πάνω σ’ ένα V, έχει στην κορυφή του σταυρού την ημισέληνο και πιο πάνω εμφανίζονται 7 αστέρια σαν σταυροί. Γνωρίζοντας ότι εκείνη την εποχή επεκτεινόταν με γοργούς ρυθμούς ο Χριστιανισμός, αυτό το εύρημα δεν θα μας εντυπωσίαζε. Αυτό όμως που το κάνει να ξεχωρίζει, είναι ότι φέρει εγχάρακτες τις λέξεις «ΟΡΦΕΥΣ ΒΑΚΧΙΚΟΣ». Αναφέρεται λοιπόν στον αρχαίο Έλληνα μύστη Ορφέα; Μάλλον παράδοξο, μιας και ο μύθος του Ορφέα αναφέρει ότι δεν σταυρώθηκε, αλλά σφαγιάστηκε και κατακερματίστηκε από οργισμένες Μαινάδες. Στους πρώτους αιώνες της εμφάνισης του Χριστιανισμού, κάποια Γνωστικά Χριστιανικά ρεύματα ταύτισαν τον Χριστό με τον Ορφέα. Ήταν η ομοιότητα των διδαγμάτων και ηθικών αρχών μεταξύ Χριστιανισμού και Ορφισμού, που οδήγησε σ’ αυτήν την ταύτιση. Ο Σταυρωμένος Ορφέας, ίσως υπενθύμιζε αυτήν την ομοιότητα, ενώνοντας παλαιότερα και νεότερα σύμβολα.Όμως, ενδιαφέρον παρουσιάζει και η σχέση των ονομάτων Βάκχος (ή αλλιώς ‘Ίακχος’) και Ιησούς: στα Εβραϊκά, ο Βάκχος/Ίακχος είναι JEHSU, το οποίο προφέρεται «Ιεσού». Στους Φοίνικες και Κανααϊτες μεταφέρεται απλά ως ΙΗS, δηλαδή για τους Έλληνες ΙΗΣ, και ολόκληρο κατευθείαν από τους Εβραίους «ΙΗΣΟΥ». Το V που εμφανίζεται στο κάτω μέρος του σταυρού και στο οποίο ακουμπά ο σταυρωμένος τα πόδια του, ίσως συνδέεται με τους 7 σταυρούς/αστέρια της κορυφής, που στεφανώνουν τον σταυρωμένο. Το V είναι ένα από τα αρχαία σύμβολα του Θείου θηλυκού, που παραπέμπει στην μήτρα που γεννά. Ο αριθμός 7, συνδέεται με την Ελληνίδα Θεά Αφροδίτη, την Θεά της θηλυκότητας, της ομορφιάς και της αγάπης. Ενδιαφέρον είναι ότι στην αραβική αρίθμηση ο αριθμός 7 γράφεται ως V. Στην Ρωμαϊκή αρίθμηση, το V είναι ο αριθμός 5, που επίσης συνδέεται με την Θεά Αφροδίτη και τον συνονόματο πλανήτη της, που, όπως είχε παρατηρηθεί από τους αστρονόμους της αρχαιότητας, σχηματίζει με την κίνησή του μια πεντάλφα (5Α) στον ουρανό, σε περίοδο 7 ετών. Το Λ στην αραβική αρίθμηση είναι το 8. Το σύμβολο Λ συνδέεται με την αρσενική αρχή, παραπέμποντας στον φαλλό που γονιμοποιεί την μήτρα. Ο αριθμός 8 συνδέεται επίσης με το Θείο αρσενικό στοιχείο, με τον γήινο άνθρωπο, με την ισορροπία μεταξύ αυτών, με τη αναγέννηση, κι επομένως με τον Θεάνθρωπο Χριστό. Βάζοντας το V πάνω στο Λ, σχηματίζεται το Χ, δηλαδή ο πλάγιος σταυρός. Στην Ρωμαϊκή αρίθμηση, το Χ είναι το 10 (αριθμός που παραπέμπει στην μονάδα) και στα μαθηματικά είναι το σύμβολο του πολλαπλασιασμού.Η ημισέληνος στην κορυφή του σταυρού, ακριβώς πάνω από το κεφάλι του σταυρωμένου, είναι άλλη μια παραπομπή σε αρχαία θηλυκή θεότητα, στην Σεληνιακή Θεά. Έτσι, το θηλυκό στοιχείο φαίνεται να πλαισιώνει τον σταυρωμένο άνθρωπο, στηρίζοντας τα πόδια του και στεφανώνοντας το κεφάλι του...Με τον τρόπο που είναι τοποθετημένα τα πόδια του σταυρωμένου στο V, το μέγεθος του V και η τοποθέτηση των άστρων στην κορυφή, φαίνεται λες και όλη η παράσταση ξεπηδά (γεννιέται) μέσα από το V και καταλήγει στα 7 αστέρια.Ένα ακόμα παράδοξο της παράστασης, είναι η εμφάνιση σταυρωμένου ανθρώπου. Όπως θα δούμε παρακάτω (βλ. Λατινικός Σταυρός) ο εσταυρωμένος δεν εμφανίζεται ως σύμβολο του Χριστιανισμού πριν τον Μεσαίωνα. Το ότι αναφέρεται στον σταυρωμένο Ορφέα, κάνει το σύμβολο ακόμα πιο παράξενο και αινιγματικό...
Χρισμόν ή LabarumΠλάγιος σταυρός με το γράμμα Ρ στην μέση να τον διαπερνά. Συχνά, περικλείεται σε κύκλο. Έχει επικρατήσει να ερμηνεύεται ως τα δύο πρώτα γράμματα του Χριστού, και αποδίδεται στον Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο, ως σύμβολο του στρατού του. Το σύμβολο όμως είχε κάνει την εμφάνισή του πολύ πριν την εμφάνιση του χριστιανισμού. Έχει βρεθεί χαραγμένο σε πέτρα που χρονολογείται περίπου το 2.500 π.Χ. και εικάζεται ότι συμβολίζει τον Ήλιο και τον Ουρανό. Στην αρχαία Ελλάδα, συμβόλιζε το «Χρηστόν», δηλαδή «το αίσιο, το ευοίωνο» και υπήρχε χαραγμένο σε ναούς του Βάκχου στην Ρώμη. Επίσης, νόμισμα που βρέθηκε του Πτολεμαίου του τρίτου (247-222 π.Χ.) φέρει το ΧΡ, αλλά το πιο ενδιαφέρον εύρημα είναι ένα νόμισμα της εποχής του Κωνστάντιου του Β’ της Ρώμης (317-361 π.Χ.), που φέρει στην μια του πλευρά το σύμβολο του Χρισμόν σε λάβαρο που κρατά ο αυτοκράτορας και περικλείεται με την λατινική επιγραφή «IN HOC SIGNO VICTOR ERIS» (βλ. εικόνα), που σημαίνει «EN TOYTΩ NIKA»... δηλαδή, όπως ακριβώς στο ‘όραμα’ του Κωνσταντίνου. Έτσι, εικάζεται ότι ο Κωνσταντίνος (όντας παγανιστής) εισήγαγε το σύμβολο στον Χριστιανισμό, μέσω ενός ευρηματικού ‘οράματος’, για να φέρει τις δύο θρησκείες -παλαιά και νέα- πιο κοντά.
Ο Λατινικός Σταυρός ή Χριστιανικός Σταυρός ή crux ordinaria ή crux immissaΟ κοινά (πλέον) γνωστός μας ασύμμετρος σταυρός (δηλαδή με μεγαλύτερο τον κάθετο άξονα), προϋπήρξε του Χριστιανισμού αρκετούς αιώνες. Μέχρι τότε, ήταν γνωστός στην Αίγυπτο ως ο σταυρός των Θεών Όσιρι και Σέραπι. Εμφανίστηκε στην Χριστιανική θρησκεία μετά τον 3ο αιώνα μ.Χ. ως σύμβολο υπενθύμισης της μαρτυρικής θυσίας του Χριστού και την ανάστασή του. Μέχρι τα τέλη περίπου του 3ο αιώνα μ.Χ., η χρήση του σταυρού ήταν πολύ σπάνια, μια και υπήρξε κατακριτέα από τους περισσότερους Χριστιανούς, αφού ήταν παγανιστικό σύμβολο, κι επιπλέον διότι οι Γραφές ήταν απόλυτα σαφείς:
«Ου ποιήσεις σεαυτώ είδωλον, ουδέ παντός ομοίωμα όσα εν τω ουρανώ άνω και όσα εν τη γη κάτω και όσα εν τοις ύδασιν υπό κάτω της γης, ου προσκυνήσεις αυτοίς ουδέ μη λατρεύσεις αυτοίς» (η 2η Εντολή)
«Κύριο το Θεό σου να προσκυνήσεις, και αυτόν μόνο να λατρέψεις» (Λουκ. 4:8)
«Αλλά έρχεται ώρα, και μάλιστα είναι τώρα, που οι αληθινοί προσκυνητές θα προσκυνήσουν τον Πατέρα με Πνεύμα και με αλήθεια. Και πράγματι, ο Πατέρας τέτοιοι ζητά να είναι εκείνοι που τον προσκυνούν. Πνεύμα είναι ο Θεός, και εκείνοι που τον προσκυνούν, με Πνεύμα και με αλήθεια πρέπει να τον προσκυνούν’». (Ιωάν. 4:21-24)
Ο Τερτυλλιανός στο argumentum ad hominem καταδίκαζε τη χρήση του σταυρού ως ειδωλολατρεία και απέτρεπε τους Χριστιανούς που συνήθιζαν να ζωγραφίζουν έναν μικρό σταυρό στο μέτωπό τους... όπως έκαναν αιώνες νωρίτερα οι Ινδουιστές. Ο Αυτοκράτορας Ιουλιανός, όπως μας λέει ο Κύριλλος ο Αλεξανδρινός (Contra Julian., vi, in Opp., VI), απαγόρευσε την χρήση του σταυρού με τον οποιονδήποτε τρόπο (χαραγμένο σε πόρτες σπιτιών, σε πέτρα, σε ξύλο ή ζωγραφισμένο στα μέτωπα των πιστών) χαρακτηρίζοντάς το ως έγκλημα. Από την άλλη μεριά όμως, εικονομάχοι Αυτοκράτορες που προσπαθούσαν να καταπολεμήσουν την οποιαδήποτε απεικόνιση στην Χριστιανική θρησκεία, επέτρεπαν το σταυρό. Μια μεγάλη περίοδος πέρασε μέχρι να λυθεί το ζήτημα της χρήσης ή μη χρήσης του σταυρού από τους Χριστιανούς. Από το 431 μ.Χ. περίπου όμως, άρχισαν να εμφανίζονται σταυροί και μέσα στα ιερά των Χριστιανικών ναών και το 586 μ.Χ. άρχισαν να στολίζουν τα καμπαναριά και τις στέγες τους. Δεν ήταν εύκολο για τους ανθρώπους να αποκηρύξουν όλα όσα γνώριζαν και όριζαν ως ιερά, κι ο σταυρός υπήρξε στη πίστη και τις κουλτούρες τους για χιλιάδες χρόνια. Έτσι, τον 6ο αιώνα μ.Χ., στην σύνοδο της Εφέσου, λύθηκε το ζήτημα, κι έγινε πλέον επίσημα αποδεκτό το σύμβολο του σταυρού ως έμβλημα του Χριστιανισμού, κάνοντας έτσι άλλο ένα ‘βήμα υποχώρησης’ με σκοπό τη προσέγγιση των δύο θρησκειών (παλαιάς και νέας).Για πολλά χρόνια αφ’ ότου ξεκίνησε η χρήση του σταυρού από τους Χριστιανούς, δεν εμφανίζεται ο εσταυρωμένος πάνω στο σταυρό. Σκηνές από τη σταύρωση του Χριστού στη τέχνη δεν έχουμε πριν από τον 7ο αιώνα μ.Χ. Αυτό διότι, αφ’ ενός ακολουθούσαν την Εβραϊκή απαγόρευση περί δημιουργίας εικόνων και ειδώλων (2η Εντολή) και αφ’ ετέρου διότι ο κενός σταυρός παρέπεμπε στην ανάσταση του Χριστού κι όχι το θάνατό του. Μετά τον 7ο αιώνα και ακόμα περισσότερο μετά την Σύνοδο της Νίκαιας το 787 μ.Χ., όπου αποφασίστηκε να επιτραπεί η εικονογράφηση του Χριστού, της Παρθένου και των Αγίων (που έληξε και τη ταραγμένη περίοδο της Εικονομαχίας), οι πρώτες εικονογραφήσεις του Χριστού τον έδειχναν μπροστά από το σταυρό (όχι πάνω σ’ αυτόν), ντυμένο, ζωντανό και γαλήνιο, θριαμβευτή έναντι του θανάτου. Στον Μεσαίωνα όμως, οι Εκκλησίες αποφάσισαν να δώσουν περισσότερη έμφαση στο μαρτύριο της σταύρωσης και του θανάτου...
~*~*~
Μετά την επισημοποίηση του σταυρού ως Χριστιανικό έμβλημα, μια μεγάλη ποικιλία παραλλαγών του κλασσικού σταυρού άρχισαν να εμφανίζονται και να χαρακτηρίζονται ως Χριστιανικοί, λίγοι όμως απ’ αυτούς ήταν πραγματικά αυθεντικοί και αμιγώς Χριστιανικοί:
Ο Κέλτικος ΣταυρόςΨηλός, ασύμμετρος σταυρός με κύκλο στο πάνω μέρος. Τον συναντάμε πολύ συχνά στις περιοχές της Ιρλανδίας και της Αγγλίας, από τον 8ο αιώνα και μετά. Ο θρύλος λέει ότι ο Άγ. Πατρίκιος ήταν ο πρώτος που σχημάτισε τον Κέλτικο σταυρό, φτιάχνοντας έναν κύκλο πάνω στον κλασσικό Λατινικό σταυρό, ώστε να σχετίσει το σύμβολο με την Σεληνιακή Θεά της αρχαίας κέλτικης θρησκείας και να φέρει την παλιά θρησκεία κοντά στην νέα.Όμως, το ίδιο σύμβολο του Κέλτικου σταυρού συναντάμε στην Ινδουιστική θρησκεία, να ονομάζεται kiakra και να σχετίζεται με την σεξουαλική ένωση του φαλλικού σταυρού και του θηλυκού κύκλου. Κατά έναν άλλο συμβολισμό, που αποδέχονται πολλοί από τους νεο-παγανιστές στις μέρες μας, ο Κέλτικος σταυρός σχετίζεται με τις 4 κατευθύνσεις του ορίζοντα και τις 4 εποχές του χρόνου, καθώς και το ότι συμβολίζει/αντιπροσωπεύει η κάθε μια. Δηλαδή: Η Ανατολή - η Άνοιξη, η γέννηση και αναγέννηση, η νεότητα και η ανάπτυξη.Ο Νότος - το Καλοκαίρι, η ζωντάνια και η δύναμη.Η Δύση - το Φθινόπωρο, η εμπειρία, η γνώση και η καθοδήγηση.Ο Βορράς - ο Χειμώνας, η σιωπή, η σοφία και ο θάνατος.Ο κύκλος συνδέει τις 4 κατευθύνσεις, συμβολίζοντας τον κύκλο της ζωής και της φύσης.
Ο Λωρενιανός ΣταυρόςΜοιάζει με τον Πατριαρχικό και χρησιμοποιούνταν ως οικόσημο από τους Δούκες της Λορένης, περιοχή της Γαλλίας από την οποία πήρε το όνομά του. Συνδέεται με τους Σταυροφόρους, με την Ιωάννα της Λορένης με την οικογένεια των Μεδίκων και με τους Ναΐτες Ιππότες που τους παραδόθηκε ως έμβλημα από τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων. Το ίδιο όμως σύμβολο συναντάμε στην αρχαία Σουμερία, συνδυάζονταν με την ποιμενική ράβδο σε ιδεόγραμμα για την εξουσία.Αργότερα, οι Ερμητικοί Αλχημιστές της Αναγέννησης, τον χρησιμοποιούσαν ως σύμβολο της Γης και του Πνεύματος, παραπέμποντας στην Ερμητική αρχή «όπως πάνω, έτσι και κάτω». Στην παραδοσιακή Αλχημεία, για τον μόλυβδο.Οι Ελευθεροτέκτονες είχαν τον σταυρό της Λορένης ως σύμβολο ιεραρχικής τάξης.Στην Καθολική Εκκλησία, είναι το σύμβολο του Καρδινάλιου και στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η Γαλλική αντίσταση είχε ως έμβλημά της τον σταυρό της Λορένης.
Ο Μαλτεσιανός ΣταυρόςΣυμμετρικός σταυρός με διχαλωτά άκρα, σχηματίζοντας σε σύνολο 8 γωνίες. Είναι σύμβολο προστασίας και τιμής. Παρέμεινε γνωστός ως «ο Σταυρός της Μάλτας» από τους Ιππότες της Μάλτας, μα το σύμβολο πρωτοεμφανίζεται στην αρχαία Ασσυρία, αντιπροσωπεύοντας τους 4 μέγιστους Ασσύριους Θεούς: Ρα, Ανού, Βήλος και Έα.
~*~*~
Αμιγώς Χριστιανικοί σταυροί, είναι:
Ο Ροδόσταυρος, που κάνει την εμφάνισή του περίπου τον 1ο αιώνα μ.Χ. στους πρωτο-Χριστιανούς, έχοντας ένα ρόδο στην μέση του σταυρού ή έναν σταυρό στην μέση ενός ρόδου, συμβολίζοντας το αίμα (ρόδο) του Χριστού (σταυρός).Κατά μια άλλη έννοια (ιδιαίτερα δημοφιλής τα τελευταία χρόνια), ο ροδόσταυρος συμβολίζει την ένωση της Θείας θηλυκής Αρχής-Μαρίας Μαγδαληνής (ρόδο) με την Θεία αρσενική Αρχή-Χριστό (σταυρός). Πολύ αργότερα, γίνεται έμβλημα των Ροδόσταυρων και του Ερμητικού Τάγματος της Χρυσής Αυγής, με νέα στοιχεία συμβολισμού να συμπληρώνονται, δημιουργώντας ένα πολύπλοκο, μυστικιστικό σύμβολο. Ο κλασσικός ροδόσταυρος σε σύνολο, συμβολίζει τον θρίαμβο του Πνεύματος έναντι της ύλης. Πιο αναλυτικά, ο σταυρός ερμηνεύεται ως ο υλικός κόσμος και ο κύκλος γέννησης-αναγέννησης. Το ρόδο στην μέση του σταυρού συμβολίζει την λυτρωτική δύναμη του αίματος του Χριστού και την πνευματική ανάπτυξη. Στην μέση του ρόδου εμφανίζεται άλλος ένας ολόιδιος ροδόσταυρος, αλλά μικρότερος, θέλοντας να συμβολίσει τον καθρεφτισμό του μικρόκοσμου στον μακρόκοσμο, και αντίστροφα. Τα 22 πολύχρωμα ροδοπέταλα που περικλείουν τον μικρό ροδόσταυρο, παραπέμπουν στα 22 γράμματα του Εβραϊκού αλφάβητου, χρωματισμένα σύμφωνα με τον χρωματικό συνδυασμό γράμματος-χρώματος που ακολουθεί η Καμπάλα.
Ο Σταυρός του Αγ. Πέτρου, ή αλλιώς γνωστός ως ανάστροφος Λατινικός σταυρός, που έχει πλέον συνδεθεί στις μέρες μας με τον Σατανισμό. Παλαιότερα όμως, συνδέονταν με τον Άγ. Πέτρο, που όταν καταδικάστηκε σε θάνατο με σταύρωση, ζήτησε να σταυρωθεί ανάποδα, διότι δεν θεωρούσε τον εαυτό του άξιο να σταυρωθεί όπως ο Χριστός. Μιας και ο Καθολικός Πάπας θεωρείται παραδοσιακά ο συνεχιστής του Αγ. Πέτρου, ο ανάστροφος σταυρός συχνά κοσμεί τον παπικό θρόνο και τάφο.
Ο Σταυρός της Ιερουσαλήμ ή αλλιώς των Σταυροφόρων, που υπήρξε σύμβολο της Ιερουσαλήμ, μετά την πρώτη Σταυροφορία. Είναι ένας μεγάλος ισοσκελής σταυρός και τέσσερις μικρότεροι τον περικλείουν. Εικάζεται ότι οι σε σύνολο 5 σταυροί, αντιπροσωπεύουν τις 5 πληγές του Χριστού. Κατά μια άλλη εκδοχή, οι 4 μικροί σταυροί που τον περικλείουν, αντιπροσωπεύουν τα 4 Ευαγγέλια. Άλλη μια εκδοχή, είναι ότι αντιπροσωπεύουν τα 4 σημεία του ορίζοντα, στα οποία εξαπλώθηκε ο Χριστιανισμός.
Ο Παπικός Σταυρός, που πρόκειται για το επίσημο έμβλημα του Πάπα και απαγορεύεται να χρησιμοποιηθεί από οποιονδήποτε άλλο, εκτός του Πάπα. Οι 3 οριζόντιες γραμμές συμβολίζουν τους 3 κόσμους στους οποίους ο Πάπας κυβερνά, κατά την πεποίθηση της Καθολικής πίστης: την Εκκλησία, τον Κόσμο και τον Ουρανό.
...Ο Πατριαρχικός Σταυρός, ο Σκαλωτός, ο Ρώσικος, ο Σλάβικος, ο Αρμένιος, ο Ποιμενικός, ο Αβελλινιανός, των Μεθοδιστών, των Βελών, ο Φλεγόμενος, ο Ιεραρχικός, του Αγ. Ιακώβου, του Αγ. Ιουλιανού, του Αγ. Λαζάρου... Δεκάδες παραλλαγές στολίζουν ναούς, χαράσσονται σε φυλακτά, γίνονται κοσμήματα, εμβλήματα οργανώσεων και κρατών... Αλλού είναι σύμβολο πίστης, αλλού προσπάθειας, κι αλλού εμπορικοποιήσης και εκμετάλλευσης. Δεκάδες χιλιάδες χρόνια πέρασαν από τότε που ο άνθρωπος για πρώτη φορά σχημάτισε το σταυρό μέσα στην σπηλιά του, μα μέχρι σήμερα τον κρατά κοντά του, περνώντας τον από τόσες πολλές έννοιες, συμβολισμούς φιλοσοφίες και σκέψεις, και διεκδικώντας τον πάντα ως «μονάχα δικό του». Είναι πάντα εδώ, έτοιμο να συμβολίσει ότι ο καθένας μας θέλει, αλλάζοντας ονόματα προς ικανοποίησή μας και μορφή για να εξυπηρετήσει τα πιστεύω μας. Είναι ίσως η απλότητά του που τον κάνει τόσο αγαπητό ή μήπως η χιλιάδων ετών μνήμη ενός συμβόλου, που πλέον έχει γίνει αδιάσπαστο μέρος της ανθρώπινης σκέψης και κουλτούρας;
