Για να δούμε λοιπόν τι δήλωνε ο ίδιος ο Επίκουρος :
Το ύφος της διδασκαλίας του προέρχεται σαφώς από την μεγάλη προτίμηση που είχε στο έργο του Δημόκριτου και αγνόησε διακριτικά τις πολυσχιδείς ηθικές αναλύσεις του Πλάτωνα και το απόλυτο λογικό υπόβαθρο της διδασκαλίας του Αριστοτέλη.
Επηρεάστηκε από τον Αρίστιππον από τον οποίο έμαθε τη σοφία της απόλαυσης, από τον Σωκράτη την απόλαυση της σοφίας και τέλος από τον Πύρρωνα πήρε το δόγμα της γαλήνης και μια ηχηρή λέξη – την αταραξία.
Ο Επίκουρος (341 π.χ – 270 π,χ) σε όλη τη ζωή του έζησε με στωική απλότητα.
Το έμβλημα του ήταν «ΛΑΘΕ ΒΙΩΣΑΣ»
Ο φιλόσοφος αρχίζει το διδασκαλικό έργο του με την εκπληκτική πρόταση ότι σκοπός της φιλοσοφίας είναι να ελευθερώσει τους ανθρώπους από τον φόβο – και προπαντός από τον φόβο των θεών.
Αντιπαθεί την θρησκεία γιατί νομίζει ότι αυτή ευδοκιμεί με την αμάθεια, την οποία προωθεί, και σκιάζει την ζωή με τον τρόμο ουρανίων κατασκόπων, αμείλικτων Ερινύων και ατελεύτητων τιμωριών.
Οι θεοί υπάρχουν αλλά δεν ασχολούνται με τις υποθέσεις ενός τόσου απειροελάχιστου είδους όπως είναι το ανθρώπινο γένος.
Ο κόσμος δεν σχεδιάστηκε ούτε καθοδηγείτε από αυτούς.
Μετά την απόρριψη της θρησκείας ο Επίκουρος απορρίπτει την μεταφυσική.
Έλεγε λοιπόν ότι δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τίποτα πέραν του κόσμου των αισθήσεων.
Ο νους μας πρέπει να περιοριστεί στην πείρα των αισθήσεων και πρέπει να τις δεχτεί ως την τελική δοκιμασία της αλήθειας.
Εάν η γνώση δεν προέρχεται από τις αισθήσεις από πού αλλού μπορεί να προέρχεται;
Και αν οι αισθήσεις δεν είναι ο τελικός διαιτητής του γεγονότος, πώς μπορούμε να βρούμε τέτοιο κριτήριο στη διάνοια, της οποίας τα δεδομένα πρέπει να ληφθούν από τις αισθήσεις;
Ωστόσο οι αισθήσεις δεν μας δίνουν ασφαλή γνώση του εξωτερικού κόσμου.
Ο Επίκουρος πιστεύει σε μια κοσμοθεωρία που βασίζεται σχεδόν στο τρόπο λειτουργίας των ατόμων όπως περιγράφεται από τον Δημόκριτο αλλά επειδή ενδιαφέρεται πολύ περισσότερο για την ηθική παρά για την κοσμολογία και θέλει να διατηρήσει την ελευθέρα βούληση ως πηγή της ηθικής ευθύνης και ως στήριγμα της προσωπικότητας εγκαταλείπει μετέωρο τον Δημόκριτο και υποθέτει ένα είδος αυθορμητισμού των ατόμων της ύλης.
Υπάρχουν, λέει, αναρίθμητοι κόσμοι αλλά δεν είναι φρόνιμο να ενδιαφερθούμε για αυτούς.
Ο άνθρωπος είναι τελείως φυσικό προϊόν.
Η ζωή πιθανότατα άρχισε με την αυθόρμητη γέννηση και προόδευσε άνευ σχεδίου διαμέσου της φυσικής επιλογής των επικρατέστερων μορφών(Ο Δαρβίνος και όλοι οι άλλοι Ευρωπαίοι πνευματικοί φωστήρες απλά αντέγραψαν και εξακολουθούν να αντιγράφουν τους αρχαίους προπάτορες μας!!!!!!)
Ο νους είναι ένα άλλο είδος ύλης και μπορεί να αισθανθεί ή να δράσει μόνον διαμέσου του σώματος και πεθαίνει μετά το θάνατο του σώματος.
Παρόλα αυτά πρέπει να δεχτούμε τη μαρτυρία της άμεσης συνείδησης μας ότι η βούληση είναι ελεύθερη.
Αλλιώς θα είμαστε ανδρείκελα άνευ σημασίας στη σκηνή της ζωής.
Ο Επίκουρος εστιάζει το λόγο του στο ότι η αποστολή της φιλοσοφίας δεν είναι να εξηγήσει τον κόσμο, αφού το μέρος δεν μπορεί να εξηγήσει το όλον, αλλά να μας καθοδηγήσει στην αναζήτηση της ευτυχίας.
Στην είσοδο του κήπου της οικίας του Επίκουρου υπήρχε η εξής επιγραφή:
«Ξένε θα είσαι ευτυχής εδώ, γιατί εδώ η ευτυχία εκτιμάται ως το ανώτατο αγαθόν»
Δεν είναι δυνατόν να ζήσει κανείς ευχάριστα, εάν δεν ζει φρόνιμα, τίμια και δίκαια αλλά και ούτε μπορεί να ζήσει φρόνιμα , τίμια και δίκαια εάν δεν ζει ευχάριστα.
Οι απολαύσεις των αισθήσεων είναι νόμιμοι και η φρόνηση θα βρει χώρο για αυτές.
Όταν λοιπόν λέμε ότι η απόλαυση είναι το κυριότερο αγαθόν, δεν μιλούμε περί των απολαύσεων του διεφθαρμένου ανθρώπου, ούτε περί των σαρκικών απολαύσεων…..αλλά εννοούμε την ελευθερία του σώματος από το πόνο και της ψυχής από τη ταραχή.
Τελικά η κατανόηση δεν είναι μόνο η ανώτατη αρετή αλλά είναι επίσης και η ανώτατη ευτυχία, γιατί μας επιτρέπει περισσότερο από κάθε άλλη μας ιδιότητα, να αποφύγουμε το πόνο και την λύπη.
Η φρόνηση είναι ο μόνος ελευθερωτής.
Μας διδάσκει πώς να υπομένουμε την ατυχία και πώς να αντλούμε βαθιά και διαρκή ευχαρίστηση από τα απλά αγαθά της ζωής και τις ήρεμες τέρψεις του πνεύματος.
Ο φιλόσοφος έλεγε:
«Εξ’ όλων των πραγμάτων τα οποία η φρόνηση παρέχει για την ευτυχία ολοκλήρου της ζωής, το σπουδαιότερο είναι η φιλία»
Αυτά και άλλα πολλά αναφέρονται στη διδασκαλία του σοφού άνδρα ο οποίος πολλές φορές παρεξηγήθηκε και καταγγέλθηκε δημόσια ενώ την ίδια ώρα η φιλοσοφία του γίνονταν δεκτή με λατρεία από ιδιώτες σε ευρύτατο κύκλο σε ολόκληρη την Ελλάδα.
Η ειρωνεία είναι ότι τις φιλοσοφικές θέσεις του υιοθέτησαν τόσοι πολλοί Ελληνίζοντες Εβραίοι, ώστε η λέξη “APIKOROS” χρησιμοποιούταν από τους ραβίνους ως συνώνυμη του αποστάτη!
Η Επικούρεια σχολή είχε οπαδούς μέχρι της βασιλείας του Κωνσταντίνου.
Οι τέσσερις αρχές (η Τετραφάρμακος), εντός των οποίων εκείνος είχε συμπυκνώσει την φιλοσοφία του ήταν:
«Άφοβον ο θεός,
ανύποπτον ο θάνατος•
και ταγαθόν μεν εύκτητον,
το δε δεινόν ευεκκαρτέρητον.»
και σε νεοελληνική απόδοση
«Δεν πρέπει να φοβόμαστε τους θεούς.
Δεν μπορούμε να αισθανθούμε τον θάνατο.
Το καλό μπορεί να κερδηθεί.
Πάν ότι φοβόμαστε μπορεί να κατακτηθεί»
Η τεράστια απήχηση της διδασκαλίας του Επίκουρου(όπως άλλωστε και του Σωκράτη) οφείλονταν στο γεγονός ότι δεν δίδασκε απλώς αυτά που γνώριζε αλλά μόρφωνε τον κόσμο γιατί έχοντας σαν παράδειγμα τον τρόπο που ζούσε τεκμηρίωνε ότι:
ΕΙΝΑΙ ΠΙΟ ΕΥΚΟΛΟ ΝΑ ΔΙΔΑΞΕΙΣ
ΑΠΟ ΤΟ ΝΑ ΜΟΡΦΩΣΕΙΣ.
ΓΙΑ ΝΑ ΔΙΔΑΞΕΙΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΕΙΣ.
ΕΝΩ ΓΙΑ ΝΑ ΜΟΡΦΩΣΕΙΣ
ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΣΑΙ!!!!
Ύστερα από όλα αυτά νομίζω ότι ΟΛΟΙ μας έχουμε βάλει αρκετά στη ζωή μας από τον έξοχο και διαχρονικό ΛΟΓΟ του μεγάλου αυτού δασκάλου!!!
Γιώργος Χαβαλές
