Στις δραματικές μεταβολές του κλίματος της Ανατολικής Αφρικής οφείλεται η εξέλιξη του ανθρώπινου εγκεφάλου σύμφωνα με μια νέα μελέτη του πανεπιστημίου του Λονδίνου που δημοσιεύθηκε στη διαδικτυακή εφημερίδα «Plos-One». Επιμέλεια: Ευαγγελία Ασημακοπούλου.Οι επιστήμονες έχουν συγκεντρώσει δεδομένα από εξαιρετικά υγρές και από πολύ ξηρές περιόδους στη κοιλάδα της Ανατολικής Αφρικής, που συντέλεσαν στην εξέλιξη του σύγχρονου ανθρώπινου εγκεφάλου. Οι ακαδημαικοί διαφωνούσαν για το τι οδήγησε στον ασυνήθιστα μεγάλο εγκέφαλο των ανθρώπων που του προσφέρει την ικανότητα της γλώσσας, της σκέψης και της συνείδησης. Η τελευταία θεωρία καταλήγει στο συμπέρασμα ότι προκλήθηκε από την ανάγκη προσαρμογής στις δραματικές αλλαγές του περιβάλλοντος.
«Φαίνεται πως οι σύγχρονοι άνθρωποι γεννήθηκαν από τη κλιματική αλλαγή, καθώς είχαν να αντιμετωπίσουν τη ταχεία μετάβαση από την έλλειψη στην πληθώρα τροφής, που οδήγησε στην εμφάνιση νέων ειδών με μεγαλύτερο εγκέφαλο, αλλά και τους ώθησε εκτός της Ανατολικής Αφρικής, στην Ευρασία και τη Νότια Αφρική», δήλωσε στην εφημερίδα Independent ο καθηγητής του πανεπιστημίου του Λονδίνου Μαρκ Μασλίν.
H κοιλάδα Ριφτ, στην Αφρική, ένα μεγάλο σε έκταση γεωλογικό ρήγμα που χαρακτηρίζεται από βουνά, λίμνες και εύφορες κοιλάδες, στην οποία έχουν βρεθεί πολλά από τα σημαντικότερα απολιθώματα των πρώτων ανθρώπων, με αποτέλεσμα να εκτιμάται πως αποτελούσε τη «μητρόπολη» των πρώτων ανθρώπων.
Η μελέτη εξέτασε την αλλαγή του κλίματος κατά τα τελευταία 5.000.000 χρόνια, καταγράφοντας μεγάλες διακυμάνσεις από υγρές περιόδους, που η στάθμη των λιμνών ήταν πολύ υψηλότερες από ότι σήμερα, σε ξηρές περιόδους όπου οι αμμόλοφοι κάλυπταν τις κάποτε υγρές λίμνες.
Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι υπήρχαν σχετικά σύντομες χρονικές περίοδοι διάρκειας περίπου 200.000 χρόνων με σημαντικές αλλαγές στο περιβάλλον της Ανατολικής Αφρικής λόγω των «κύκλων Μιλάνκοβιτς» που προκαλούν μεγάλες κλιματικές αλλαγές, όπως η εποχή των παγετώνων. Ειδικότερα εξαιτίας των «κύκλων» σημειώνονταν απότομες μεταβολές από υγρές σε ξερές περιόδους, περίπου 20.000 χρόνια, κατά τις οποίες οι λίμνες είτε γέμιζαν με γλυκό νερό είτε στέρευαν με αποτέλεσμα αυτό να ωθεί τους ανθρώπους να μετακινηθούν βόρεια ή νότια.
«Το κλίμα της Ανατολικής Αφρικής πέρασε από ακραίες μεταβολές, που είχαν σαν αποτέλεσμα από τη μία τη δημιουργία μεγάλων λιμνών γλυκού νερού που περιβάλλονταν από πλούσια βλάστηση και από την άλλη εξαιρετικά ξηρές συνθήκες όπως είναι η σημερινή με αμμόλοφους. Αυτές οι αλλαγές οδήγησαν στην εξέλιξη ενός νέου είδους με μεγαλύτερο εγκέφαλο, ενώ παράλληλα ήταν και η αιτία για να μεταναστεύσουν οι πρώτοι άνθρωποι εκτός Ανατολικής Αφρικής», είπε ο καθηγητής Μασλίν.
Η μελέτη διαπίστωσε ότι υπήρχαν τρεις περίοδοι κλιματικής αλλαγής που αντιστοιχούν σε σημαντικά στάδια της ανθρώπινης εξέλιξης. Η πρώτη περίοδος συνέβη πριν από 2,6 εκατομμύρια χρόνια όταν οι κάτοικοι της κοιλάδας του Ριφτ ωθήθηκαν στη Νότια Αφρική και προέκυψε το νέο είδος που ονομάζεται Χόμο Χαμπίλς. Η δεύτερη περίοδος καταγράφεται πριν από περίπου 1,9 εκατομμύρια χρόνια που συνδέεται με την εμφάνιση του Χόμο Ερέκτους, που μεταναστεύει από την Αφρική και εντοπίζεται από τους ερευνητές στην Ασία.
Η τρίτη και τελευταία περίοδος, συνέβη πριν από 1 εκατομμύριο χρόνια όταν εμφανίζεται ο χόμο χαϊντελμπεργκένσις.
Ο καθηγητής Μασλίν επισημαίνει πως η μέθοδος που έχει χρησιμοποιηθεί για την έρευνα δεν επαρκεί για την ανάλυση των τελευταίων 150.000 χρόνων, όταν και εξελισσόταν ο Χόμο Σάπιενς, αλλά μπορεί να δώσει απαντήσεις για την εμφάνιση του Χόμο Ερέκτους.
Η Σουζάν Σούλτζ καθηγήτρια του πανεπιστημίου του Μάντσεστερ που συμμετείχε στην έρευνα, δήλωσε ότι η κλιματική αλλαγή μπορεί να συνδέεται άμεσα με την εξέλιξη αυτού του σημαντικού ανθρώπινου είδους σε μια εποχή που συνυπήρχε με διάφορα άλλα είδη στην ίδια γεωγραφική περιοχή. «Ανακαλύψαμε ότι πριν από 1,9 εκατομμύρια χρόνια περίπου ένα πλήθος νέων ειδών εμφανίστηκε, το οποίο πιστεύουμε ότι συνδέεται άμεσα με τις νέες οικολογικές συνθήκες της κοιλάδας στην Ανατολική Αφρική και ιδίως στην όψη των λιμνών. Μεταξύ αυτών των ειδών ήταν ο Χόμο Ερέκτους, που διέθετε εγκέφαλο 80% μεγαλύτερο από τους προγόνους του», είπε η καθηγήτρια Σούλτζ.