Μεταφράζω από το βιβλίο του Karl Jaspers: “Der Philosophische Glaube”, 1958, (η φιλοσοφική πίστη – ή, μάλλον, στην περίπτωση αυτή, πεποίθηση):
«Η Πίστη διαφέρει από την Γνώση. Ο Giordano Bruno πίστευε, ενώ ο Galileo Galilei γνώριζε. Εξωτερικά βρέθηκαν και οι δύο στην ίδια θέση. Ένα δικαστήριο της Ιεράς Εξέτασης τους ζήτησε, με απειλή θανάτου, να ανακαλέσουν. Ο Bruno ήταν πρόθυμος να ανακαλέσει μερικά – αλλά όχι τις αποφασιστικές του θέσεις. Πέθανε τον θάνατο του μαρτυρίου. Ο Galilei ανακάλεσε την διδασκαλία του για την περιστροφή της γης γύρω από τον ήλιο – και οδήγησε στην εφεύρεση του ανεκδότου, για την φράση που είπε εκ των υστέρων: ‘και όμως κινείται’. Αυτή είναι η διαφορά: Αλήθεια που ακυρώνεται από την ανάκλησή της και Αλήθεια που δεν την αγγίζει η ανάκληση».
Εδώ έχουμε ένα βασικό επιστημολογικό κριτήριο. Είτε ανακαλούσε ο Γαλιλαίος την θεωρία του, είτε όχι, η γη δεν θα έπαυε να γυρίζει γύρω από τον ήλιο. Η επιστημονική γνώση είναι υπερατομική (δεν λέω αντικειμενική – για να μην μπλέξω με άλλα φιλοσοφικά προβλήματα). Δεν εξαρτάται από το ποιος την ανακαλύπτει ή ποιος την εκφέρει: κριτήριο της αλήθειας της είναι αποκλειστικά και μόνο το περιεχόμενό της.
Όταν λοιπόν βλέπετε ανθρώπους να παθιάζονται για κάποια διδασκαλία, να γίνονται πιστοί, οπαδοί, ζηλωτές, να επιτίθενται προσωπικά σε όσους την αμφισβητούν – τότε έχετε άλλο ένα κριτήριο ότι δεν πρόκειται για επιστημονική γνώση. Κανείς δεν πιάστηκε στα χέρια για το σημείο τήξης ενός μετάλλου…
Το ίδιο ισχύει και με αυτούς που εμπαθώς επιτίθενται σε μία επιστημονική θέση. Αυτοί που τοποθετούνται εναντίον της θεωρίας του Δαρβίνου (η οποία ΑΚΟΜΑ δεν διδάσκεται στα ελληνικά σχολεία – σύμφωνα με έκκληση 250 επιστημόνων που δημοσιεύτηκε πρόσφατα) δεν είναι υπέρμαχοι μιας άλλης επιστημονική άποψης αλλά μίας θρησκευτικής πίστης.
Η πίστη όμως δεν αποδεικνύει τίποτα. Το ότι ο Μπρούνο είχε το υπέρτατο θάρρος να ανέβει στην πυρά και να πεθάνει ένα φρικτό θάνατο, δεν έδωσε εγκυρότητα στις απόψεις του. Μπορεί να έσωσε το ατομικό του κύρος – αλλά γνωστικά, η πυρά του ήταν ένα πείραμα που δεν πρόσθεσε τίποτα.
Ο λόγος που τα γράφω όλα αυτά; Οι υπερβολικές αντιδράσεις των «οπαδών» της ομοιοπαθητικής, που μου έδωσαν άλλη μία ένδειξη για το ότι δεν είναι επιστήμη.
Φαίνεται ότι ο κόσμος έχει ανάγκη από ένα μέσο θεραπείας μαγικό και μυστηριώδες – όπως έχουν ανάγκη να πιστεύουν στις θεραπευτικές ιδιότητες της Παναγίας.
Έγραψα για το θέμα πριν από επτά μήνες και ακόμα παίρνω υβριστικές επιστολές.
Χαρακτηριστικό! Για πολλά θέματα παίρνω γράμματα, συνήθως από διαφωνούντες (σπάνια γράφει κανείς για να συμφωνήσει) αλλά ποτέ δεν πήρα τόσα και τόσο εμπαθή, όσο γι αυτό το θέμα. Ε, αυτό κάτι λέει.
Με αποκορύφωμα την τεράστια επιστολή της κυρίας Μαρίας Λαμπροπούλου (δημοσιεύθηκε στο τεύχος Σεπτεμβρίου) στην οποία κατηγορούμαι για «χαμηλό πνευματικό επίπεδο» και ότι δεν έχω μάθει «πως η ελεύθερη διακίνηση των ιδεών και η ελευθερία επιλογής είναι δείγμα πνευματικού πολιτισμού».
Τι σχέση έχει η ομοιοπαθητική με την ελεύθερη διακίνηση ιδεών; Ποιών ιδεών; Όσο για την ελευθερία επιλογής – αυτή υπάρχει, άσχετα από μένα. Και σε αστρολόγους μπορείτε να πάτε και σε μάγους και σε καφετζούδες. Χωρίς όμως να με εμποδίσετε να λέω την γνώμη μου γι αυτούς.
Αλλά δεν μπορώ να μην αναφέρω και μία ερμηνεία που με ξάφνιασε με το βάθος και την οξυδέρκειά της: «Κάποτε σε μία συνέντευξή του άκουσα ότι φοβάται τον θάνατο. Μήπως γι αυτό πολεμά, μεταξύ άλλων, και την ομοιοπαθητική. Για να εξασφαλίσει τουλάχιστον την υστεροφημία του;».
Τουλάχιστον, ε; Ολίγη υστεροφημία, ελεήστε άνθρωποι! Αλλά γράφει και άλλα πολύ χαρακτηριστικά και αντιπροσωπευτικά μιας νοοτροπίας:
«… Ας προσέξει όμως γιατί γίνεται τραγικά τετριμμένος….Τιμωρείται δια της περιθωριοποίησης αυτός που διαπράττει ένα ασυγχώρητο, σχεδόν αχώνευτο έγκλημα…».
Ασυγχώρητο, σχεδόν αχώνευτο ΕΓΚΛΗΜΑ (ούτε καν πλημμέλημα) η κριτική της ομοιοπαθητικής;
Η εμπάθεια, η επιθετικότητα, οι προσωπικές αιχμές (μέχρι πως «τα παίρνω» από φαρμακευτικές εταιρίες!) αποδεικνύουν αυτό που ήδη είχα αναφέρει. Πρόκειται για ένα είδος θρησκευτικής πίστης, με δόγματα (αναπόδεικτα), με ιερατείο (πώς τόλμησα να αποκαλέσω «συμπαθή» τον κ. Βυθούλκα!), και κυρίως με φανατικούς πιστούς, έτοιμους να ανέβουν στην πυρά του Μπρούνο για να αποδείξουν πως το καθαρό νεράκι που πουλάνε οι ιερείς της, έχει ιδιότητες υπέρτερες του αγιασμού.
Η άλλη λέξη-κλειδί είναι το «πουλάνε». Αν οι φαρμακευτικές εταιρίες έχουν κέρδος από τα φάρμακα (αλλά και φοβερά έξοδα για την έρευνα και την εξέλιξή τους) σκεφθείτε πόσα κερδίζει αυτός που πουλάει καθαρό νερό… Και στην πατρίδα μας είναι χιλιάδες! Πίσω από την πίστη, λοιπόν, κρύβεται και πολλαπλό συμφέρον…
Στην επιστήμη δεν χωράνε φανατισμοί ούτε εμπάθειες. Υπάρχουν κανόνες, πειράματα, επιβεβαιώσεις, έλεγχοι, δοκιμές. Όποτε αυτά εφαρμόστηκαν στην ομοιοπαθητική θεωρία, την έβγαλαν σκάρτη. Και γι αυτό δεν φταίω βέβαια εγώ. Οι οπαδοί της ισχυρίζονται ότι δεν πρέπει να κρίνεται με τα καθιερωμένα επιστημονικά κριτήρια – αλλά δεν προτείνουν άλλα (και πώς, αφού δεν υπάρχουν). Άρα την θέλουν υπεράνω πάσης κριτικής.
Επειδή όμως πιστεύω στην ελεύθερη διακίνηση των ιδεών – εγώ,, τουλάχιστον δεν θα τους κάνω το χατίρι. Άλλωστε, πρέπει να εξασφαλίσω και την μεταθανάτια υστεροφημία μου…