Πλούταρχος, ιερέας του Απόλλωνος στο Μαντείο των Δελφών: «Καθιερώσαμε
θεούς που δεν είναι διαφορετικοί, για τον καθένα, ούτε άλλοι για
βάρβαρους, και άλλοι για Έλληνες, ούτε άλλοι για το βορρά και άλλοι για
το νότο». Αρχαίο κείμενο: «Θεούς νομίσαμε ουχ ετέρους παρ’ ετέροις, ουδέ
βαρβάρους και Έλληνας, ουδέ νοτίους και βορείους «Περί Ίσιδος και Οσίριδος», 67.
Παρ’ όλο που είναι άγνωστο στους περισσότερους, τον 5ο αι. π.Χ. ψηφίστηκε (Ψήφισμα του μάντη Διοπείθη),
νόμος στην Αρχαία Αθήνα κατά εκείνων (=φιλοσόφων) που «δεν πίστευαν στα
θεία και διέδιδαν θεωρίες για τα ουράνια φαινόμενα» (Πλουτάρχου Περικλής,
32) με ποινές την εξορία, το θάνατο και την εξαφάνιση των συγγραμμάτων.
Βάσει αυτού του νόμου (κι όχι αυθαίρετα ή παράνομα) κατηγορήθηκαν η /
και καταδικάστηκαν διάφοροι φιλόσοφοι και ο Σωκράτης”.
Από το απώτερο παρελθόν της προϊστορίας, όπως δείχνει η αρχαιολογική
έρευνα και η μελέτη των πηγών, μέχρι τα πρώτα βυζαντινά χρόνια,
βρισκόταν σε μια δαιδαλώδη ποικιλομορφία και συνεχή εξέλιξη. Στους προϊστορικούς χρόνους
όπως μαρτυρούν τα αρχαιολογικά ευρήματα, η θρησκεία ήταν πρωτόγονη
φυσιολατρική. Λατρεύονταν ποταμοί, βουνά, δένδρα, ζώα, πτηνά κ.λ.π. Το
ίδιο και στα Μυκηναϊκά χρόνια και στην Μινωϊκή Κρήτη
η θρησκεία είχε έντονο φετιχιστικό και τοτεμικό χαρακτήρα. Λατρεύονταν
κατά κόρον, “οι πέτρες και τα ορυκτά, αδούλευτα από ανθρώπινο χέρι ή
απλές γεωμετρικές μορφές” (περ. «Απολλώνειον Φως», Ιανουάριος –
Φεβρουάριος 1998, σελ. 5).
Η θεά Γη ήταν η κύρια θεότητα.
Σε πάμπολλα ειδώλια εικονίζεται μια αλλόκοτη γυναικεία μορφή με φίδια
στα χέρια. Οι άνθρωποι της εποχής εκείνης πίστευαν πως οι πρωτόγονες
θεότητες ήταν εγκλωβισμένες σε υλικά αντικείμενα!. Στους αρχαϊκούς
χρόνους, έχουμε λατρεία χθονίων θεοτήτων.
Αργότερα άρχισε να
διαμορφώνεται το δωδεκάθεο, ως αντικατοπτρισμός της απολυταρχικής και
αριστοκρατικής εξουσίας των ελληνικών πόλεων. Παράλληλα η κάθε πόλη
προέτασσε τη λατρεία τοπικών θεοτήτων και ηρώων.
