ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΣΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ.
ΤΕΚΜΗΡΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
ΛΑΤΙΝΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ (α)(Πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΡΗΞΗ στις 20-9-2008)
Αρχίζουμε σήμερα μια σειρά αναρτήσεων σχετικά με τις προσπάθειες που έγιναν από διαφόρους κύκλους για την κατάργηση του ελληνικού αλφαβήτου και την αντικατάστασή του με το λατινικό. Στις μέρες μας, όπου οι προσπάθειες αποδόμησης του ελληνικού έθνους επιχειρούνται από πολλές πλευρές θεωρούμε ότι αυτή η ιστορική αναδρομή θα επιτρέψει σε πολοούς να βγάλουν χρήσιμα συμπεράσματα.Δ.Ε.Ε.Το προηγούμενο άρθρο μου, για το ξενόγλωσσο αλαλούμ που εμφανίζουν οι επίσημες κρατικές πινακίδες ενημέρωσης όσων ταξιδεύουν στους ελληνικούς δρόμους, πυροδότησε, καθώς φαίνεται (κρίνοντας από σχετικές παρατηρήσεις και τηλεφωνήματα), ένα ζήτημα που επανέρχεται κατά περιόδους στην επιφάνεια: Την γενικότερη σχέση του ελληνικού αλφάβητου με το λατινικό. Με αφορμή λοιπόν το συγκεκριμένο κείμενο έγιναν κάποιες συζητήσεις όπου ακούστηκαν ενδιαφέρουσες προτάσεις για το τι πρέπει να γίνει. Θα σταθώ στην πλέον ζωηρή από αυτές, όπου ξεφύγαμε από το θέμα μας, όπως γίνεται συνήθως σε κουβέντες μεταξύ νεοελλήνων και καταλήξαμε να συζητάμε ένα παλιό πρόβλημα, την ανάγκη ή όχι της αντικατάστασης του αλφαβήτου μας με το λατινικό!Δεδομένου ότι, όπως προανέφερα, το ζήτημα αυτό επανέρχεται κατά καιρούς στην επικαιρότητα από διαφόρων κατηγοριών «προοδευτικά» και «πρωτοπόρα» πνεύματα, έκρινα σκόπιμη μια σύντομη αναδρομή στο θέμα, που θα μας βοηθήσει πιστεύω να αντιληφθούμε το «τι παίζεται», κατά την άποψή μου, γύρω από αυτό στο προσκήνιο, αλλά συχνά και στα παρασκήνια.Θέλω από την αρχή να ξεκαθαρίσω ότι ποτέ δεν υπήρξα οπαδός της λεγόμενης «αστυνομικής» ή «συνωμοσιολογικής» ερμηνείας της Ιστορίας. Βεβαίως, από την άλλη πλευρά δεν γίνομαι τόσο αφελής ώστε να πιστεύω ότι δεν υπάρχουν κέντρα και δυνάμεις που δρουν παρασκηνιακά για να πετύχουν τους σκοπούς τους. Εξ άλλου, όπως είχε δηλώσει παλαιότερα και ο γνωστός Χένρυ Κίσσιγκερ: «Το ότι εγώ έχω ψύχωση και νομίζω ότι κάποιοι συνωμοτούν να με σκοτώσουν δεν σημαίνει ότι αποκλείεται κάποιοι να συνωμοτούν πραγματικά να με σκοτώσουν!»Θα επιχειρήσω λοιπόν την αναδρομή που προανέφερα και για την οποία θα χρησιμοποιήσω ορισμένα στοιχεία και πληροφορίες από μια σχετική μονογραφία του Φίλιππου Αργυριάδη, η οποία είχε κυκλοφορήσει το 1984 με τον τίτλο «Η γραπτή μας γλώσσα και οι δολιοφθορείς της» (Εκδόσεις Μήνυμα), καθώς και σκόρπιο υλικό από άρθρα, κείμενα, συζητήσεις κ.λπ. που είχα αρχειοθετήσει κατά καιρούς.Σύμφωνα με τον εν λόγω συγγραφέα, οι πρώτες απόπειρες για την αλλοίωση του γραπτού μας λόγου χρονολογούνται αρκετούς αιώνες πίσω: Το 1514 ο Ισπανός αρχικαρδινάλιος και ιεροεξεταστής Φρανθίσκο Χιμένεθ δε Θισνέρο (Francisco Jimenez de Cisnero) τύπωσε την Καινή Διαθήκη στην ελληνική γλώσσα, αλλά στο μονοτονικό! Ο Αργυριάδης περιγράφει τον πανίσχυρο εκείνον παράγοντα της Καθολικής Εκκλησίας ως «γνωστό μισέλληνα», αλλά νομίζω ότι ανεξαρτήτως των φιλικών ή εχθρικών αισθημάτων που έτρεφε ο αρχικαρδινάλιος για τους Έλληνες, είναι γνωστό «τοις πάσι», ότι γενικώς η Καθολική Εκκλησία θεωρούσε τους Έλληνες ως ουσιαστικούς και επικίνδυνους αντιπάλους της στον χώρο της ανατολικής Μεσογείου, όπου ο ελληνικός πολιτισμός είχε βαθιές ρίζες. Οι ελληνικοί πληθυσμοί ήσαν οι κύριοι φορείς της Ορθοδοξίας και όπως είναι επίσης γνωστό η Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία αποτελούσε ανυπέρβλητο εμπόδιο στα σχέδια του Καθολικισμού για την παγκόσμια εξάπλωση του Καισαροπαπισμού της Δύσης. Επομένως ήσαν αναμενόμενες και φυσιολογικές οι προσπάθειες παραγόντων της Καθολικής Εκκλησίας για τον βαθμιαίο αφελληνισμό των ελληνικών πληθυσμών των περιοχών της ανατολικής Μεσογείου. Προφανώς, ο πρώτος στόχος θα έπρεπε να είναι η Γλώσσα, ως βασικό στοιχείο εθνισμού. Κάθε βήμα λοιπόν προς την αλλοίωση και υποβάθμιση του γραπτού ή προφορικού λόγου αποτελούσε ένα επί πλέον βήμα προς την επίτευξη του στόχου.Οι προσπάθειες αυτές της Καθολικής Εκκλησίας μπορούμε να υποστηρίξουμε, κρίνοντας από τα αποτελέσματα, ότι γενικώς έπεσαν στο κενό, αλλά παρέμειναν αρκετά σημάδια για να μας τις θυμίζουν. Ένα από αυτά είναι και το γνωστό έργο του Γ. Χορτάτζη «Ερωφίλη», γραμμένο στα 1637 με λατινικούς χαρακτήρες! Όπως μάλιστα αναφέρει και ο Λίνος Πολίτης («Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» Μ.Ι.Ε.Τ. Αθήνα 1980 – Εισαγωγή, σελ. 17), κατά τον 17ο αιώνα είχε επικρατήσει στα βενετοκρατούμενα μέρη να γράφονται τα Ελληνικά με λατινικούς χαρακτήρες.Επιβεβαιώνοντας τις υποψίες μας για τους στόχους και τις δραστηριότητες των παραγόντων της Καθολικής Εκκλησίας, ο Λ. Πολίτης, αμέσως παρακάτω από την προαναφερθείσα παρατήρησή του, αναφέρει:«…το σύστημα χρησιμοποιήθηκε και από την Παπική προπαγάνδα για τους Έλληνες Καθολικούς των νησιών (φραγκοχιώτικα)…».Δύο αιώνες περίπου αργότερα, οι μεθοδεύσεις κατά της ελληνικής γλώσσας παίρνουν διαφορετική μορφή και κατευθύνονται από άλλα, πολύ πιο επικίνδυνα (ως προς την μορφή και την συστηματικότητά τους) κέντρα.Αφού η κατά μέτωπο επίθεση για την επιβολή του λατινικού αλφάβητου απέτυχε, άρχισε μια έμμεση, αλλά συντονισμένη προσπάθεια, αρχικά για την βαθμιαία αλλοίωση του γραπτού μας λόγου. Η συνταγή, όπως τείνει να αποδειχθεί από τις σχετικές μεθοδεύσεις, ήταν η εξής:Σε πρώτο στάδιο, έπρεπε να επιτευχθεί η κατάργηση του παραδεδομένου τονικού συστήματος, που είχε πλέον καθιερωθεί με την χρήση επί αιώνες (ώστε να εντυπωθεί και οπτικά και να μη δημιουργεί υποσυνείδητες αντιδράσεις), αρχικά με την υιοθέτηση του μονοτονικού και στην συνέχεια του ατονικού.Η δεύτερη φάση θα περιελάμβανε την κατάργηση της ιστορικής ορθογραφίας και την εφαρμογή της φωνητικής γραφής.Το τρίτο στάδιο θα ακολουθούσε αμέσως μετά με την υιοθέτηση του λατινικού αλφάβητου στον γραπτό μας λόγο. Σε συνδυασμό με ανάλογες γλωσσικές απλοποιήσεις (κατάργηση πτώσεων, τρίτης κλίσης κ.λπ.), ο δρόμος για την άλωση της νεοελληνικής θα ήταν πλέον ανοικτός.
ΛΑΤΙΝΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ (β)(Πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημ. ΡΗΞΗ στις 4-10-2008)Συνεχίζουμε την εξιστόρηση των προσπαθειών για την επιβολή του λατινικού αλφάβητου, που ξεκινήσαμε με το προηγούμενο άρθρο.Μια πρώτη περίοδος παροξυσμού των μεθοδεύσεων για την ελληνική γλώσσα σημειώνεται στα τέλη του 18ου αιώνα με την δράση κυρίως του Γιάννη Βηλαρά (γεννήθηκε το 1771 στα Γιάννενα), μιας κοσμοπολίτικης και σκοτεινής φυσιογνωμίας. Ο Βηλαράς εγκατέλειψε σε νεαρή ηλικία την πόλη του και εγκαταστάθηκε στην Πάντοβα της βόρειας Ιταλίας, σπουδαίου πανεπιστημιακού κέντρου εκείνης της εποχής. Η Πάντοβα, που ανήκε τότε στην Ενετική «Γαληνότατη» Δημοκρατία, ήταν, εκτός από πνευματικό σταυροδρόμι, και μια από τις κύριες εστίες του ευρωπαϊκού ελευθεροτεκτονισμού, ο οποίος εκείνη την περίοδο βρισκόταν σε έξαρση. Ο Βηλαράς σπουδάζει Ιατρική και γυρίζοντας στα Γιάννενα, χάρη στις γνωριμίες και διασυνδέσεις που ως φαίνεται είχε αποκτήσει στα χρόνια της παραμονής του στην Ιταλία, διορίζεται επίσημος γιατρός στην αυλή του Αλή–πασά. Όπως μας πληροφορεί και πάλι ο Φ. Αργυριάδης («Η γραπτή μας γλώσσα και οι δολιοφθορείς της»-Εκδόσεις Μήνυμα – Αθήνα 1984), ο Αλή–πασάς ήταν Μπεκτασής, δηλ. οπαδός μιας μουσουλμανικής παραλλαγής του ελευθεροτεκτονισμού της Δύσης. Ο Βηλαράς σύντομα συνδέεται ιδιαίτερα με τον Βελή, τον δευτερότοκο γιο του Αλή–πασά και γίνεται προσωπικός του γιατρός.Όπως καταγγέλλει ο Σαράντος Καργάκος («Αλαλία» Εκδόσεις Gutenberg –Αθήνα 1985, σελ. 94), ο Βηλαράς υπήρξε «εμετικός υμνητής του Αλβανού τοπάρχη», τον οποίον επιθυμώντας να κολακέψει, συνέθεσε προς τιμήν του ποιήματα, εξυμνώντας τις πολεμικές αρετές αυτού του «αιμοσταγούς διώκτη των ελληνικών πληθυσμών». Όσο για τις κάποιες επαναστατικές παρορμήσεις του Βηλαρά, εξηγούνται εύκολα, αρκεί να θυμηθούμε ότι την εποχή εκείνη ο ελευθεροτεκτονισμός (Μασονία) ήταν ορκισμένος εχθρός των μοναρχικών καθεστώτων της Ευρώπης (άρα και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας) και καλλιεργούσε, με κάθε τρόπο, το επαναστατικό πνεύμα μεταξύ των υπηκόων των διαφόρων Μοναρχιών. Ο Γιάννης Βηλαράς λοιπόν, τον οποίον κάποιοι «πνευματικοί άνθρωποι» της χώρας μας θεωρούν πρωτεργάτη του Δημοτικισμού και φωτισμένο πνεύμα με επαναστατικές και προοδευτικές ιδέες, αποδεικνύεται ότι κατά πάσα πιθανότητα υπήρξε φερέφωνο και όργανο ορισμένων κύκλων, με όχι ιδιαίτερα αγνές προθέσεις.Κάτω από αυτό το πρίσμα, τα έργα του Βηλαρά «Ρομεηκη γλόσα» και «μηκρη ορμηνηα γηα τα γραματα κε ορθογραφηα της ρομεηκης γλοσας», αποκτούν εντελώς διαφορετική «αξία». Όχι μόνον δεν αποτελούν πρωτοπόρες και προοδευτικές προσπάθειες για την βελτίωση των γλωσσικών μας πραγμάτων, αλλά απεναντίας συνιστούν κατευθυνόμενη υπονόμευση κατά της πνευματικής μας κληρονομιάς με προφανείς επιδιώξεις.Ευτυχώς οι προσπάθειες του Βηλαρά και των ομοϊδεατών του (Αθαν. Ψαλίδας, Αθαν. Χριστόπουλος κ.λπ.) τελικώς δεν αποδίδουν και η όλη προσπάθεια πέφτει στο κενό. Παραθέτουμε χωρίς άλλα σχόλια τις απόψεις του Φ. Αργυριάδη για το θέμα:«…Η ευρωπαϊκή διπλωματία, ελεγχόμενη από τις τεκτονικές Στοές, εφεύρε το “γλωσσικό” για να διχάσει τους Φαναριώτες με τους Ελλαδίτες αστούς, μεταφέροντας κάθε γλωσσική αντιδικία σε πολιτική και κοινωνική διαμάχη, στην προσπάθειά της να δημιουργήσει εσωτερικό διχασμό εν όψει της προετοιμαζόμενης Ελληνικής Επανάστασης…».Και παρακάτω:«…Οι διάφορες επεμβάσεις και αλλοιώσεις του γραπτού λόγου δεν μπορούν να θεωρηθούν “πρόοδος” αλλά, αντίθετα, είναι πνευματική οπισθοδρόμηση γιατί πρώτα απομακρύνουν την γλώσσα από την ετυμολογική και εννοιολογική της προέλευση και ύστερα προκαλούν μία πνευματική πενία υποβιβάζοντάς την σ’ ένα χρηστικό και μόνο εργαλείο…».Με την Επανάσταση του 1821 το στρατηγείο των διαφόρων μεθοδεύσεων κατά της γλώσσας μας εγκαθίσταται στα Επτάνησα, όπου, ας μη ξεχνάμε, ο Αγγλικός ελευθεροτεκτονισμός είχε απλώσει ισχυρά πλοκάμια και είχε διεισδύσει σε όλα τα κοινωνικά στρώματα. Έτσι, δεν μας εκπλήσσουν οι απόψεις του Επτανήσιου μαθηματικού Αντωνίου Φατσέα, ο οποίος στα 1856 προπαγανδίζει ανοικτά το μονοτονικό και την κατάργηση της ιστορικής ορθογραφίας.Ήδη όμως φθάσαμε πολύ κοντά στο 1880 που θεωρείται η αφετηρία των οργανωμένων αγώνων των Δημοτικιστών. Ενώ οι θεωρητικές βάσεις του κινήματος είχαν μια σαφή λογική και οι προσπάθειες πολλών πρωταγωνιστών περιείχαν καθαρά πατριωτικά ελατήρια, σύντομα ο Δημοτικισμός χειραγωγείται από κύκλους με όχι και τόσο ανιδιοτελή κίνητρα. Δεν αναφέρομαι βεβαίως στις προσπάθειες των Σοσιαλιστών της εποχής για την πολιτική εκμετάλλευση του Δημοτικισμού, που είναι αρκετά μεταγενέστερες. Αναφέρομαι στους πολιτικούς κύκλους της Αγγλίας, οι οποίοι, ακολουθώντας το γνωστό δόγμα της αγγλικής πολιτικής «διαίρει και βασίλευε» διείδαν την θαυμάσια ευκαιρία που τους παρουσιάζονταν με την καλλιέργεια του κατάλληλου κλίματος στην Ελλάδα, ώστε να υλοποιηθούν οι προϋποθέσεις επιτυχίας του προαναφερθέντος δόγματος. Δυστυχώς, όπως αποδείχθηκε, πέτυχαν απόλυτα στις επιδιώξεις τους, μια και όπως γνωρίζουμε, ο πνευματικός –και όχι μόνον– διχασμός που ακολούθησε με τις διαμάχες Δημοτικιστών–Καθαρευουσιάνων, υπήρξε μια θλιβερή πραγματικότητα. Αξίζει να σημειωθεί ότι στον διχασμό αυτόν, ο μεγαλοαστός του Λίβερπουλ Αλέξ. Πάλλης και ο αγγλοθρεμμένος Αργύρης Εφταλιώτης, με τις γλωσσικές ακρότητές τους και την μισαλλοδοξία τους, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο.Έπεται συνέχεια…
ΛΑΤΙΝΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ (γ)
(Πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημ. ΡΗΞΗ στις 18-10-2008 φ. 43)Συνεχίζουμε με τις εξελίξεις που σημειώθηκαν την περίοδο του Μεσοπολέμου, οπότε σημειώνεται μια νέα περίοδος παροξυσμού των μεθοδευμένων επιθέσεων κατά της γλωσσικής μας παράδοσης, ιδιαίτερα στην δεκαετία 1926-1936. Στα χρόνια εκείνα καλλιεργούνται συστηματικά εξωφρενικές απόψεις, περιβεβλημένες όμως με την σοβαροφάνεια και επιστημοσύνη, που υποστηρίζουν την κατάργηση του ελληνικού αλφάβητου και την αντικατάστασή του με το λατινικό!Όπως αναφέρει ο Φίλ. Αργυριάδης στην μονογραφία του («Η γραπτή μας γλώσσα και οι δολιοφθορείς της» (Εκδόσεις Μήνυμα – Αθήνα 1984), που μνημονεύσαμε συχνά και στα προηγούμενα άρθρα μας:«…Η εποχή του 1930 έχει πολλές ομοιότητες με τις μέρες που ζούμε σήμερα (σημ. ΔΕΕ Ο συγγραφέας αναφέρεται στις αρχές της δεκαετίας του 1980). Στο όνομα της δημοκρατίας τότε, στο όνομα του σοσιαλισμού τώρα, βάλλονται οι ηθικές και πνευματικές μας αξίες, που ταυτίστηκαν και ταυτίζονται με τον συντηρητισμό, την προγονολατρεία και την ολιγαρχία. Ο λαός μας τότε, με την ελλιπή ενημέρωση, είχε αφεθεί έρμαιος να παρασυρθεί από την καλοστημένη προπαγάνδα, που κατευθυνόταν από ανθελληνικούς κύκλους του εξωτερικού…».Πραγματικά, μια πρόχειρη έρευνα ανάμεσα στους ένθερμους θιασώτες της παραλαβής του λατινικού αλφάβητου θα μας αποκαλύψει ότι πρωτοστατούσαν διάφοροι παράξενοι «προοδευτικοί» λογοτέχνες δεύτερης διαλογής και κάποιοι εκπρόσωποι μαρξιστικών κύκλων της τότε εποχής, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζει δυστυχώς και ο περίφημος Δημ. Γληνός.Οι εισηγητές της εισαγωγής του λατινικού αλφαβήτου χρησιμοποιούν ως κύριο όργανο προπαγάνδας το περιοδικό «Πρωτοπορία», που διευθύνει ο λογοτέχνης Φώτος Γιοφύλλης. Παραθέτουμε ένα απόσπασμα από άρθρο του, που δημοσιεύθηκε στο παραπάνω περιοδικό τον Μάρτιο του 1930:«…από τ’ άλλο μέρος, γράφοντας με το Λατινικό αλφάβητο, θάχουμε αφάνταστα μεγάλη πρακτική ωφέλεια. Τα παιδιά θα μαθαίνουνε πολύ γρήγορα να διαβάζουν και να γράφουν κι έτσι θα τους περισσεύει αρκετός καιρός, που πετιέται τώρα άδικα, για να μάθουνε ένα πλήθος χρήσιμα πράγματα κι όχι μονάχα την άχρηστη ιστορική ορθογραφία…» (Σημ. ΔΕΕ: Οι επισημάνσεις δικές μου).Αν δεν κάνω λάθος, και από κάποιους άλλους κύκλους ακούσαμε, την εποχή των πολιτικών επεμβάσεων στην γλώσσα μας, τα ίδια ακριβώς χρησιμοθηρικά επιχειρήματα, με την διαφορά ότι τότε αναφέρονταν στην επιβολή του λατινικού αλφάβητου, ενώ πρόσφατα, στην επιβολή του μονοτονικού. Όλα όμως έχουν κάποια σειρά!Ένας άλλος «πρωτοποριακός» διανοούμενος εκείνης της εποχής, ο μαρξιστής Γιάννης Σιδέρης, γράφει στο ίδιο περιοδικό («Πρωτοπορία» φύλ. 3 Μάρτης 1930 – “Η σημασία του αγώνα για το λατινικό αλφάβητο”), με σπουδαιοφανές και αυστηρό ύφος, που δεν σηκώνει αντιρρήσεις, τα εξής εκπληκτικά:«…Σήμερα κυριαρχούν στην Παιδεία το λογοκοπάνισμα, οι φλυαρίες και οι σαπουνόφουσκες. Το λατινικό αλφάβητο είναι απαραίτητο γιατί με τούτο θα λείψουν αυτά τα βλαβερότατα πράγματα. Και ο αγώνας για την δημοτική θα πάει μαζί με τον αγώνα για το αλφάβητο και θα βοηθούν το ένα το άλλο και τα δυο μαζί θα μας γλυτώσουν από το κυριότατο αίτιο της στραβομάρας…»!!!Αλλά ο πλέον «προχωρημένος» απ’ όλους είναι ασφαλώς ο Μένος Φιλήντας, ο οποίος για να μας πείσει, δίνει σχετικό δείγμα γραφής σε άρθρο του («Πρωτοπορία» Χρ. 1929, σελ. 5 – 7), με τον τίτλο : Prepi na γrafume me to latiniko alfavito (βλ. Εικόνα παραπάνω).Φυσικά, δεν πρέπει να παραλείψουμε από αυτήν την καταγραφή των «φωτεινών πνευμάτων» και τον πολυδιαφημισμένο Ελισαίο Γιανίδη (Σ. Σταματιάδη), που προπαγάνδιζε ανοιχτά, δύο δεκαετίες περίπου νωρίτερα, την αντικατάσταση του ελληνικού αλφάβητου (Ελισαίου Γιανίδη: «Γλωσσικά πάρεργα» –Πρώτη έκδοση 1912).Κλείνω την παράθεση των απόψεων των υπέρμαχων της αντικατάστασης του ελληνικού αλφάβητου, με τις θέσεις και απόψεις του μαρξιστή εκπαιδευτικού Δημ. Γληνού, ο οποίος υποστήριζε ανοιχτά την υιοθέτηση του λατινικού αλφάβητου (Δημήτρη Γληνού: «Το κύμα της αγραμματωσύνης» – Περιοδικό “Ο νέος δρόμος”, Φεβρουάριος 1929):«…γιατί πρώτα πρώτα μας εισάγει μορφικά στην οικογένεια των εβρωπαϊκών (sic) λαών, έπειτα λύνει με μιας ολόκληρο το ορθογραφικό πρόβλημα. Δεν θα μπορεί και θέλοντας κανείς να ανορθογραφήσει. Τρίτο και πολύ σπουδαίο: διατηρεί ανέπαφη την ορθογραφία της αρχαίας και της αρχαΐζουσας, δε δημιουργεί επομένως διπλές οπτικές εικόνες για κάθε λέξη (Σημ. ΔΕΕ: Ομολογώ ότι αυτό το επιχείρημα του Γληνού περί διατήρησης της ορθογραφίας της αρχαίας δεν μπόρεσα ποτέ να το καταλάβω. Με τέτοιες λογικές και επιχειρήματα θα μπορούσα να αντιπροτείνω την υιοθέτηση του Κυριλλικού Αλφάβητου!)…».Και παρακάτω συνεχίζει:«…το ελληνικό αλφάβητο οι πρόγονοί μας το πήραν από τους Φοίνικες, και ακόμα το λατινικό αλφάβητο κατάγεται από το ελληνικό…».Γιατί όχι λοιπόν το Κυριλλικό, που κατάγεται επίσης από το ελληνικό και σωστότερα δημιουργήθηκε από το ελληνικό, σε πολύ πιο κοντινές εποχές; Μήπως δεν είναι και αυτό «εβρωπαϊκό» αλφάβητο;Δ.Ε.Ε.
ΛΑΤΙΝΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ (δ)(Πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημ. ΡΗΞΗ στις 29-11-2008 φ.46)Η θλιβερή δεκαετία του 1940 με τους πολέμους, τις ξένες κατοχές και το αιματοκύλισμα του τόπου, καθώς και η δεκαετία του 1950 με την προσπάθεια ανασυγκρότησης της χώρας, διακόπτουν τις εξελίξεις στο θέμα, μια και το γενικότερο κλίμα δεν ευνοούσε παρόμοιες «μεταρρυθμιστικές» προσπάθειες, όπως απέδειξε και η περίφημη «Αντιδικία των τόνων».Στην δεκαετία όμως του 1960 φαίνεται ότι αρχίζουν και πάλι να ωριμάζουν οι προϋποθέσεις για έναν ακόμα γύρο. Αυτήν την φορά ως «Κέντρο Επιχειρήσεων» φαίνεται ότι έχει επιλεγεί η Θεσσαλονίκη, όπως προκύπτει από τις σχετικές μεθοδεύσεις. Πράγματι, διαπιστώνουμε ότι στην «συμπρωτεύουσα» έχουν συγκεντρωθεί διάφοροι «εγκέφαλοι» που κατευθύνουν τις εκστρατείες των «μεταρρυθμίσεων» μέσα από πανεπιστημιακές διδασκαλίες, διαλέξεις, αρθρογραφίες κ.λπ. Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα εξ άλλου είναι κατάλληλη και λόγω του παρελθόντος, μια και στην Θεσσαλονίκη, κατά κανόνα, έρχονται για πρώτη φορά στο φως οι κάθε είδους «νεωτερισμοί». Για παράδειγμα, το πανίσχυρο τότε δημοσιογραφικό συγκρότημα «Βελλίδη» (εφημερίδες ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ και ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚH) της «συμπρωτεύουσας» καταργεί αυθαίρετα από το 1963 το καθιερωμένο τονικό σύστημα και αντί για τόνους χρησιμοποιεί μια κουκκίδα, προφανώς για να υπάρξει ένας βαθμιαίος οπτικός εθισμός του κοινού, αλλά και για να αποφύγει σοβαρές αντιδράσεις, όπως και έγινε.Τα χρόνια αυτά είναι η εποχή της κυβέρνησης Παπανδρέου και των πολυσυζητημένων τότε προσπαθειών Παπανούτσου για την «εκπαιδευτική μεταρρύθμιση». Ένας άνεμος αλλαγής πνέει στην χώρα. Οι «εκσυγχρονιστικοί» κύκλοι δεν χάνουν βεβαίως την ευκαιρία προβολής αιτημάτων για τον «γλωσσικό εκμοντερνισμό» και να οργανώσουν «δημόσιες συζητήσεις», καλά μεθοδευμένες και ελεγχόμενες (το «κόλπο» είναι παμπάλαιο), να γράψουν άρθρα, να δώσουν συνεντεύξεις κ.λπ. με στόχο την αλλοίωση του γραπτού μας λόγου, με το πρόσχημα του «εκσυγχρονισμού», της «προόδου», του «εξευρωπαϊσμού» και άλλα τέτοιων ηχηρών.Στα πλαίσια αυτών των εκδηλώσεων, χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι απόψεις του καθηγητή της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης και νεοεκλεγμένου (τότε) Ακαδημαϊκού Αγαπητού Τσομπανάκη, συμπορευόμενου με την ομάδα Κακριδή, ο οποίος κάνει μια δειλή πρόταση να επινοηθούν ειδικά σύμβολα για να αποδοθούν οι λατινικοί φθόγγοι b, d, g ταυτόχρονα με την υιοθέτηση του μονοτονικού, υποστηρίζοντας ότι η διατήρηση της παραδοσιακής γραφής επιφέρει πνευματική και οικονομική φθορά στο έθνος (Άρθρο του στο περιοδικό «Εποχές» τεύχη 39–40, 1966 – Σημ. ΔΕΕ).Όπως εύστοχα σχολιάσθηκε: «…Είναι χαρακτηριστικό ότι όλοι αυτοί οι «καινοτόμοι» του ελληνικού γραπτού λόγου, μη έχοντας σοβαρά επιχειρήματα και για να συγκαλύψουν την εθνική ζημιά που θα επιφέρει η γλωσσική αλλοίωση, ρίχνουν το βάρος στην οικονομία χρήματος και χρόνου που θα προκύψει, ωσάν να ήταν η δασεία και η περισπωμένη οι μόνες υπεύθυνες για την γενικότερη πολιτιστική μας βραδυπορία!…».Το πραξικόπημα του 1967 διακόπτει επιφανειακά αυτές τις εξελίξεις, αλλά κάτω από την επιφάνεια οι διεργασίες συνεχίζονται και μάλιστα ευνοούνται από την κακοποίηση της γλώσσας μας στα χείλη των εκπροσώπων του καθεστώτος.Στην εξαιρετικά ενδιαφέρουσα εισαγωγή στο έργο του Αλέξ. Πάλλη, «Μπρουσός» (που επανακυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Ερμής» το 1975), περιλαμβάνεται και μια αναδρομή του «γλωσσικού» από τον Επιμελητή της έκδοσης Εμμ. Μοσχονά με τον τίτλο «Ένας αιώνας δημοτικισμού». Μεταφέρω κάποια αποσπάσματα με σχόλια για εκείνη την εποχή:«…Η νέα δικτατορία, χωρίς καν τη μεταξική ευελιξία, μολονότι κάποιες πρώιμες, χωρίς συνέχεια, ενδείξεις προανάγγειλαν μια λαϊκότροπη νοοτροπία και έκφραση, ζητώντας να δικαιολογήσει την ύπαρξή της με τον κομμουνιστικό κίνδυνο, γυρνάει τα πράγματα πίσω στην εποχή του εμφυλίου και μοιραία στην αντίστοιχη όξυνση του γλωσσικού……Την υπεράσπιση της καθαρεύουσας αυτή τη φορά την αναλαμβάνει το «Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων» με ειδικό φυλλάδιο τεράστιας κυκλοφορίας…».Όπως προανέφερα, κάτω από την φαινομενική αναστολή των προσπαθειών για δραστικές επεμβάσεις στην γλώσσα, σημειώνονται ζυμώσεις για την προετοιμασία «αλλαγών» και «μεταρρυθμίσεων», όταν ωριμάσουν οι συνθήκες.Πρωταγωνιστικό ρόλο στις ζυμώσεις αυτές διαδραματίζουν τα στελέχη ενός εκδοτικού οίκου, με την ονομασία «ΚΑΛΒΟΣ», πιθανότατα χωρίς υστεροβουλία, παρασυρμένοι όμως από το Zeitgeist, το «πνεύμα της εποχής».Θα αναφερθούμε στα γεγονότα αυτά στο επόμενο σημείωμα.Δ.Ε.Ε.
ΛΑΤΙΝΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ (ε)(Πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημ. ΡΗΞΗ στις 13-12-2008 φ. 47)Συνεχίζουμε την εξιστόρηση των προσπαθειών από ορισμένους κύκλους για την επιβολή του Λατινικού αλφάβητου στην χώρα μας.Είχαμε αναφερθεί σε έναν συγκεκριμένο εκδοτικό οίκο, τον «ΚΑΛΒΟ», που πρωτοεμφανίσθηκε (1968) στην διάρκεια της δικτατορίας και ο οποίος φάνηκε να πρωτοστατεί στην προσπάθεια για την κατάργηση του παραδεδομένου συστήματος γραφής της γλώσσας μας.Η εμπλοκή του εν λόγω εκδοτικού οίκου ξεκινάει με την επανέκδοση (το 1970) του βιβλίου του Ελισαίου Γιανίδη «Γλωσσικά πάρεργα», όπου προπαγανδίζεται η εφαρμογή του Λατινικού αλφάβητου. Δέκα χρόνια αργότερα (1980), η εκδοτική ομάδα του ΚΑΛΒΟΥ κυκλοφορεί ένα βιβλίο με τον τίτλο «Φωνητική γραφή», όπου ανακεφαλαιώνονται και καταγράφονται όλες οι σχετικές θεωρίες και απόψεις των υποψηφίων δολιοφθορέων της γλώσσας μας, οι οποίες μάλιστα υιοθετούνται από τους εκδότες, που υποστηρίζουν (σε ατονική γραφή!), τα εξής «προοδευτικά» και εξ ίσου αποκαλυπτικά:«…ηδη η γρηγορη και πλατεια υιοθετηση του μονοτονικου συστηματος γραφης, εβαλε σε λειτουργία τους μηχανισμους μεταβασης στη φωνητικη γραφη……Η κατασταση των πνευματων σημερα δεν ειναι τετοια που να μην (sic) επιτρεπει την επαναφορα της προτασης για τη φωνητικη γραφη και το λατινικο αλφαβητο. Ασφαλως και αντίθετα συμφεροντα υπαρχουν και ελληνοκαπηλοι θα ξεφυτρωσουν παλι…»Και συνεχίζουν παρακάτω:«…η πυκνη κυκλοφορια συμβολων – ονοματων, λεξεων, σηματων – στην καθημερινη ζωη, που ειναι γραμμενα με λατινικους χαρακτηρες, ειτε προκειται για ελληνικες ειτε προκειται για ξενες λεξεις (προϊοντα–τοπωνυμια–ονοματα προσωπων) εχει εξοικειωσει τα παιδια και τον μη ξενογλωσσο πληθυσμο με την μορφη και την προφορα των λατινικων γραμματων. Και, τελος, οι εξελιξεις στην τεχνολογια της τυπογραφιας, με σημερινο σταθμο τη φωτοσυνθεση και τη φωτομηχανικη αναπαραγωγη, διευκολυνουν τεχνικα κατα πολυ την απλοποιηση της γραφης με το λατινικο αλφαβητο…» (σημ. ΔΕΕ οι υπογραμμίσεις δικές μου).Τι να πρωτοθαυμάσει κάποιος στο παραπάνω κείμενο! Ελληνοκάπηλοι, λοιπόν, κατά τους υποστηρικτές των παραπάνω απόψεων, όσοι διαφωνούν για την αντικατάσταση του ελληνικού αλφάβητου με το λατινικό! Δεν εξηγούν όμως ποια ήσαν αυτά τα αντίθετα «συμφέροντα», που έθεταν εμπόδια στην υιοθέτηση του λατινικού αλφάβητου, ώστε να ενημερωθούμε και εμείς οι αδαείς.Δυστυχώς όμως, οι παραπάνω δεν αποτελούσαν μοναδική περίπτωση ή μια γραφική εξαίρεση μεταξύ των «εκσυγχρονιστικών» κύκλων της εποχής. Ένα πλήθος από γλωσσοδιορθωτές, εκούσια ή ακούσια όργανα των υποκινητών της εκστρατείας για την αλλοίωση της γλώσσας μας και της πνευματικής μας κληρονομιάς, διαγκωνίζονται για να διαδώσουν τις «πρωτοποριακές» απόψεις τους.Χαρακτηριστικό δείγμα τέτοιων τοποθετήσεων αποτελεί το εξωφρενικό «έργο» κάποιου Στέλιου Σταβρακάκι, ο οποίος αυτοσυστήνεται ως «καθιγιτίς» (sic) και μας συμβουλεύει τα παρακάτω νόστιμα:«…εκατομίρια Έλινες, που δεν ίνε ιποταγμένι σε καμιά καταπίεσι κε εξάρτισι, μπορούν να αρχίσουν από τόρα να γράφουν σίμφονα μ’ αφτό το βιβλίο, χωρίς να ίνε ιποχρεομένι να δόσουν λόγο σε κανένα…».Θα ήταν παράλειψη εάν δεν αναφέραμε και μια άλλη «προσπάθεια», που ξεκίνησε και πάλι από την Θεσσαλονίκη. Αναφέρομαι στην έκδοση ενός κλασσικού έργου («Η Μεταμόρφωση» του Φραντς Κάφκα) σε μετάφραση και φωνητική γραφή κάποιου «Θομά Σ. Σερμπίνι», ο οποίος στον πρόλογο του βιβλίου (Φραντς Κάφκα: «ι μετμόρφοσι», μετάφρασι Θομά Σ. Σερμπίνι – Εκδόσεις Πασχάλη, Θεσσαλονίκη) αναφέρει τα εξής:«…μια επιστιμονικά επεξεργασμενι κε τεκμιριομένι φονιτικί γραφί για τιν γλόσα μας ίνε εβνόιτο πος θα ίνε έργο κάπιον ιδικόν ανθρόπον κε φορέον τις χόρας μας…».Από την «παρέα» δεν λείπει και ο αρθρογράφος του ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ (Μ. Παπαϊωάννου στο φύλλο της 12-3-1984), που προτείνει (λίγο μετά την επιβολή του μονοτονικού), ως επόμενο βήμα την κατάργηση της ιστορικής ορθογραφίας και την αντικατάστασή της με την φωνητική γραφή.Είχαμε αναφερθεί στο προηγούμενο σημείωμα στην εξαιρετικά ενδιαφέρουσα εισαγωγή στο έργο του Αλέξ. Πάλλη, «Μπρουσός» (που επανακυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Ερμής» το 1975), όπου περιλαμβάνεται και μια αναδρομή του «γλωσσικού» από τον Επιμελητή της έκδοσης Εμμ. Μοσχονά με τον τίτλο «Ένας αιώνας δημοτικισμού». Αναφέρει λοιπόν ο Ε. Μοσχονάς τα παρακάτω:«…Η αντίσταση εναντίον του καθεστώτος και κυρίως τα πρώτα απότομα ξεσπάσματα μετά τη πτώση του, επιφέρουν και παραπέρα διαφοροποιήσεις. Καθώς διαμορφώνεται ένας νέος επαναστατικός χώρος, έξω από τα γνωστά κομμουνιστικά πλαίσια, προκαλούνται και νέες γλωσσικές αλλοιώσεις στην ανάγκη να εκφραστούν ιδέες ανατροπής ενός κατεστημένου όπου εντάσσεται και ο παραδοσιακός ελληνικός κομμουνισμός. Ανάμεσα από τη μετωπική άμβλυνση και τις περιθωριακές ακρότητες, στο ίδιο χρονικό διάστημα, η γλώσσα οδηγείται στη σημαντικότερη φθορά της. Παράγοντες που προϋπάρχουν σε μικρότερη έκταση ή τώρα πρωτοεμφανίζονται – τύπος, ραδιόφωνο, τηλεόραση, διαφήμιση, εισβολή αναφομοίωτων ξένων λέξεων και ορολογιών κλπ. – καταστρέφουν και τους δυο γλωσσικούς τύπους…».ΔΕΕ
ΛΑΤΙΝΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ (ζ)(Πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημ. ΡΗΞΗ στις 10-1-2009 φ. 48)Ολοκληρώνοντας τούτη την αναδρομή στις προσπάθειες για την κατάργηση του ελληνικού αλφαβήτου και την υιοθέτηση του λατινικού, θεωρούμε απαραίτητο να αναφέρουμε τις απόψεις για το θέμα ενός κορυφαίου Έλληνα διανοητή, τον οποίο μνημονεύουμε συχνά, του Γιάννη Καλιόρη, που τονίζει τα εξής συγκλονιστικά:«…Όπου λοιπόν και να στραφεί το βλέμμα, σε περιοδικά και βιβλία, σε δρόμους και προθήκες, σε αντικείμενα και σώματα ανθρώπινα, σε αυτοκίνητα και γήπεδα, σε σάκες μαθητών, καθώς και σε συστήματα «ηλεκτρονισμένων» πληροφοριών, συναντά την ολοένα και πιο έντονη παρουσία της ξενόγραφης διατύπωσης, εξοικειώνεται μαζί της, εθίζεται σ’ αυτήν, την αποδέχεται σαν αυτονόητο εικαστικό στοιχείο της καθημερινής του ζωής, ενοφθαλμισμένο στον ευρύτερο διάκοσμο του ελληνικού χώρου, που τον αλώνει με αλλεπάλληλες προσχώσεις και κάποτε τον συναντά αυτοδύναμα. Όλ’ αυτά καλλιεργούν το έδαφος, χωρίς βέβαια να γίνονται μ’ αυτόν τον σκοπό, για την αντικατάσταση του ελληνικού αλφαβήτου με το λατινικό. Και αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί σαν κάτι το απίθανο επειδή είναι άθλιο και τερατώδες – συνηθισμένη αντίδραση όσων το πρωτακούν επειδή το θεωρούν υπερβολικά υπέρογκο και γελοίο για να το πιστέψουν. Γιατί αυτή η θέση υποστηρίχθηκε κατά καιρούς σοβαρά (κι όταν το θέμα δεν είχε ακόμα τεθεί εμπράκτως), με επιχειρήματα μη σοβαρά, από ανθρώπους που δεν ήταν τυχαίοι και που ανελάμβαναν σχετικές προσπάθειες, τις οποίες όμως ματαίωνε η αντίσταση των λογίων και γενικότερη συνείδηση της εθνικής ταυτότητος. Γιάννης Σιδέρης, Φώτος Γιοφύλλης, Κώστας Καρθαίος, Άρης Αλεξάνδρου κ.ά. συνιστούσαν ανεπιφύλακατα την χρήση των λατινικών χαρακτήρων για τη γραφή της νέας ελληνικής…».«…Σήμερα η κίνηση για την εισαγωγή του λατινικού αλφάβητου αναζωπυρώνεται σιγά σιγά και οι υποστηρικτές του θεωρούν ότι οι συνθήκες γίνονται όλο και πιο πρόσφορες για να τεθεί τι θέμα, κλιμακωμένο σε τονο-ορθογραφική απλοποίηση, φωνητική γραφή, λατινικό αλφάβητο…».«…Άλλοι πάλι θιασώτες του συστήματος, που δεν είναι ιδιώτες απλοί, αλλά κατέχουν θέσεις στον εκπαιδευτικό μηχανισμό ή σε κέντρα ερευνητικά και ιδρύματα, περιμένουν την κατάλληλη στιγμή για την αποφασιστική ομοβροντία, καλλιεργώντας, ο καθένας στον κύκλο του, προφορικά και ανεπίσημα, την ιδέα του αλφαβητικού εκλατινισμού και αποφεύγοντας για λόγους τακτικής να εκφραστούν εγγράφως και δημοσίως – γι’ αυτό άλλωστε και δεν δικαιούμαστε να τους κατονομάσουμε εδώ…».(«Ο γλωσσικός αφελληνισμός» ΠΟΛΥΤΥΠΟ Αθήνα 1984, σελ. 59-61)Ένας άλλος διανοητής, ο Στέλιος Ράμφος, εκφράζει τους φόβους του ότι:«…την τονική μεταρρύθμιση θα ακολουθήση αναπόδραστα επέμβαση στην ιστορική ορθογραφία – η επέμβαση έχει ήδη αρχίσει ως «απλοποίηση» – την επέμβαση στην ιστορική ορθογραφία θα ακολουθήση ενδεχομένως εισαγωγή της μεγαλογράμματης γραφής, δηλαδή εξοβελισμός ολοσχερής του μουσικορρυθμικού στοιχείου ακόμη και σαν αναμνήσεως, που με την φροντίδα των ενδιαφερομένων δεν αποκλείεται να καταλήξη σε καθιέρωση του λατινικού – ελληνικής εξ άλλου προελεύσεως – αλφαβήτου. Οι διαδοχικές μεταβάσεις θα αποφασίζονται κάθε φορά εν ονόματι πρακτικής σκοπιμότητας…».(«Γλωσσοδιορθωτές και τονοφάγοι»-Ακριτικά τετράδια-Αθήνα 1983, σελ. 25)Τέλος, θεωρώ ότι δεν πρέπει να παραλείψω τις σκληρότατες δηλώσεις του μεγαλύτερου Έλληνα φιλοσόφου του 20ου αιώνα, του Κορνήλιου Καστοριάδη, ο οποίος είχε καταγγείλει εξοργισμένος:«…Αν δεν θέλετε, κύριοι τού υπουργείου, να κάνετε φωνητική ορθογραφία, τότε πρέπει ν' αφήσετε τους τόνους και τα πνεύματα, γιατί αυτοί που τούς βάλανε ξέρανε τι κάνανε. Δεν υπήρχαν στα αρχαία ελληνικά, γιατί απλούστατα υπήρχαν μέσα στις ίδιες τις λέξεις. Αυτοί, οι Κριαράς και οι άλλοι, τα κτήνη τα τετράποδα που έκαναν αυτές τις μεταρρυθμίσεις - αυτό παρακαλώ να γραφεί στις εφημερίδες - δεν ξέρουν τι είναι γλώσσα. Δεν ξέρουν αυτό που γνώριζε η κόρη μου στα τρία της χρόνια. Μάθαινε μία λέξη και μετά έψαχνε για τις συγγενείς της. Αυτό είναι μια γλώσσα. Ένα μάγμα, ένα πλέγμα, όπου οι λέξεις παράγονται οι μεν από τις δε, όπου οι σημασίες γλιστράνε από τη μία στην άλλη, είναι μια οργανική ενότητα από την οποία δεν μπορείς να βγάλεις και να κολλήσεις πράγματα, δυνάμει μιας ψευτοκυβέρνησης, καθισμένος σ' ένα γραφείο στο υπουργείο Παιδείας. Η κατάργηση των τόνων και των πνευμάτων είναι η κατάργηση της ορθογραφίας, που είναι τελικά η κατάργηση τής συνέχειας. Ήδη, τα παιδιά δεν μπορούν να καταλάβουν Καβάφη, Σεφέρη, Ελύτη, γιατί αυτοί είναι γεμάτοι από τον πλούτο των αρχαίων ελληνικών. Δηλαδή, πάμε να καταστρέψουμε ό,τι κτίσαμε. Αυτή είναι η δραματική μοίρα τού σύγχρονου ελληνισμού...».(Από το αφιέρωμα του περιοδικού Nέμεσις στην τονική μεταρρύθμιση του 1982 με άρθρα και απόψεις περί του πολυτονικού συστήματος – Μεταφορά στο διαδίκτυο από το ηλεκτρονικό περιοδικό «Αντίβαρο»)Κλείνοντας αυτήν την σύντομη εξιστόρηση, ισχυρίζομαι ότι όλα τα παραπάνω συνδέονται άμεσα με την επιβίωσή μας ως ανεξάρτητο Έθνος, ειδικά στην εποχή της κατευθυνόμενης παγκοσμιοποίησης. Διότι είναι πλέον αρκετά γνωστό και εύκολα κατανοητό, ακόμα και στον πλέον καλοπροαίρετο αφελή, ότι στην παγκόσμια Ιστορία υπάρχουν άφθονα παραδείγματα εθνών και λαών που εξαφανίσθηκαν σε ελάχιστο συγκριτικά χρονικό διάστημα, έχοντας προηγουμένως υποδουλωθεί πολιτιστικά και πνευματικά, χωρίς βεβαίως να στενοχωρηθεί ή να ενοχληθεί ο οποιοσδήποτε τρίτος. Η ευθύνη ανήκει επομένως αποκλειστικά σ’ εμάς…
Αρχίζουμε σήμερα μια σειρά αναρτήσεων σχετικά με τις προσπάθειες που έγιναν από διαφόρους κύκλους για την κατάργηση του ελληνικού αλφαβήτου και την αντικατάστασή του με το λατινικό. Στις μέρες μας, όπου οι προσπάθειες αποδόμησης του ελληνικού έθνους επιχειρούνται από πολλές πλευρές θεωρούμε ότι αυτή η ιστορική αναδρομή θα επιτρέψει σε πολοούς να βγάλουν χρήσιμα συμπεράσματα.Δ.Ε.Ε.Το προηγούμενο άρθρο μου, για το ξενόγλωσσο αλαλούμ που εμφανίζουν οι επίσημες κρατικές πινακίδες ενημέρωσης όσων ταξιδεύουν στους ελληνικούς δρόμους, πυροδότησε, καθώς φαίνεται (κρίνοντας από σχετικές παρατηρήσεις και τηλεφωνήματα), ένα ζήτημα που επανέρχεται κατά περιόδους στην επιφάνεια: Την γενικότερη σχέση του ελληνικού αλφάβητου με το λατινικό. Με αφορμή λοιπόν το συγκεκριμένο κείμενο έγιναν κάποιες συζητήσεις όπου ακούστηκαν ενδιαφέρουσες προτάσεις για το τι πρέπει να γίνει. Θα σταθώ στην πλέον ζωηρή από αυτές, όπου ξεφύγαμε από το θέμα μας, όπως γίνεται συνήθως σε κουβέντες μεταξύ νεοελλήνων και καταλήξαμε να συζητάμε ένα παλιό πρόβλημα, την ανάγκη ή όχι της αντικατάστασης του αλφαβήτου μας με το λατινικό!Δεδομένου ότι, όπως προανέφερα, το ζήτημα αυτό επανέρχεται κατά καιρούς στην επικαιρότητα από διαφόρων κατηγοριών «προοδευτικά» και «πρωτοπόρα» πνεύματα, έκρινα σκόπιμη μια σύντομη αναδρομή στο θέμα, που θα μας βοηθήσει πιστεύω να αντιληφθούμε το «τι παίζεται», κατά την άποψή μου, γύρω από αυτό στο προσκήνιο, αλλά συχνά και στα παρασκήνια.Θέλω από την αρχή να ξεκαθαρίσω ότι ποτέ δεν υπήρξα οπαδός της λεγόμενης «αστυνομικής» ή «συνωμοσιολογικής» ερμηνείας της Ιστορίας. Βεβαίως, από την άλλη πλευρά δεν γίνομαι τόσο αφελής ώστε να πιστεύω ότι δεν υπάρχουν κέντρα και δυνάμεις που δρουν παρασκηνιακά για να πετύχουν τους σκοπούς τους. Εξ άλλου, όπως είχε δηλώσει παλαιότερα και ο γνωστός Χένρυ Κίσσιγκερ: «Το ότι εγώ έχω ψύχωση και νομίζω ότι κάποιοι συνωμοτούν να με σκοτώσουν δεν σημαίνει ότι αποκλείεται κάποιοι να συνωμοτούν πραγματικά να με σκοτώσουν!»Θα επιχειρήσω λοιπόν την αναδρομή που προανέφερα και για την οποία θα χρησιμοποιήσω ορισμένα στοιχεία και πληροφορίες από μια σχετική μονογραφία του Φίλιππου Αργυριάδη, η οποία είχε κυκλοφορήσει το 1984 με τον τίτλο «Η γραπτή μας γλώσσα και οι δολιοφθορείς της» (Εκδόσεις Μήνυμα), καθώς και σκόρπιο υλικό από άρθρα, κείμενα, συζητήσεις κ.λπ. που είχα αρχειοθετήσει κατά καιρούς.Σύμφωνα με τον εν λόγω συγγραφέα, οι πρώτες απόπειρες για την αλλοίωση του γραπτού μας λόγου χρονολογούνται αρκετούς αιώνες πίσω: Το 1514 ο Ισπανός αρχικαρδινάλιος και ιεροεξεταστής Φρανθίσκο Χιμένεθ δε Θισνέρο (Francisco Jimenez de Cisnero) τύπωσε την Καινή Διαθήκη στην ελληνική γλώσσα, αλλά στο μονοτονικό! Ο Αργυριάδης περιγράφει τον πανίσχυρο εκείνον παράγοντα της Καθολικής Εκκλησίας ως «γνωστό μισέλληνα», αλλά νομίζω ότι ανεξαρτήτως των φιλικών ή εχθρικών αισθημάτων που έτρεφε ο αρχικαρδινάλιος για τους Έλληνες, είναι γνωστό «τοις πάσι», ότι γενικώς η Καθολική Εκκλησία θεωρούσε τους Έλληνες ως ουσιαστικούς και επικίνδυνους αντιπάλους της στον χώρο της ανατολικής Μεσογείου, όπου ο ελληνικός πολιτισμός είχε βαθιές ρίζες. Οι ελληνικοί πληθυσμοί ήσαν οι κύριοι φορείς της Ορθοδοξίας και όπως είναι επίσης γνωστό η Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία αποτελούσε ανυπέρβλητο εμπόδιο στα σχέδια του Καθολικισμού για την παγκόσμια εξάπλωση του Καισαροπαπισμού της Δύσης. Επομένως ήσαν αναμενόμενες και φυσιολογικές οι προσπάθειες παραγόντων της Καθολικής Εκκλησίας για τον βαθμιαίο αφελληνισμό των ελληνικών πληθυσμών των περιοχών της ανατολικής Μεσογείου. Προφανώς, ο πρώτος στόχος θα έπρεπε να είναι η Γλώσσα, ως βασικό στοιχείο εθνισμού. Κάθε βήμα λοιπόν προς την αλλοίωση και υποβάθμιση του γραπτού ή προφορικού λόγου αποτελούσε ένα επί πλέον βήμα προς την επίτευξη του στόχου.Οι προσπάθειες αυτές της Καθολικής Εκκλησίας μπορούμε να υποστηρίξουμε, κρίνοντας από τα αποτελέσματα, ότι γενικώς έπεσαν στο κενό, αλλά παρέμειναν αρκετά σημάδια για να μας τις θυμίζουν. Ένα από αυτά είναι και το γνωστό έργο του Γ. Χορτάτζη «Ερωφίλη», γραμμένο στα 1637 με λατινικούς χαρακτήρες! Όπως μάλιστα αναφέρει και ο Λίνος Πολίτης («Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» Μ.Ι.Ε.Τ. Αθήνα 1980 – Εισαγωγή, σελ. 17), κατά τον 17ο αιώνα είχε επικρατήσει στα βενετοκρατούμενα μέρη να γράφονται τα Ελληνικά με λατινικούς χαρακτήρες.Επιβεβαιώνοντας τις υποψίες μας για τους στόχους και τις δραστηριότητες των παραγόντων της Καθολικής Εκκλησίας, ο Λ. Πολίτης, αμέσως παρακάτω από την προαναφερθείσα παρατήρησή του, αναφέρει:«…το σύστημα χρησιμοποιήθηκε και από την Παπική προπαγάνδα για τους Έλληνες Καθολικούς των νησιών (φραγκοχιώτικα)…».Δύο αιώνες περίπου αργότερα, οι μεθοδεύσεις κατά της ελληνικής γλώσσας παίρνουν διαφορετική μορφή και κατευθύνονται από άλλα, πολύ πιο επικίνδυνα (ως προς την μορφή και την συστηματικότητά τους) κέντρα.Αφού η κατά μέτωπο επίθεση για την επιβολή του λατινικού αλφάβητου απέτυχε, άρχισε μια έμμεση, αλλά συντονισμένη προσπάθεια, αρχικά για την βαθμιαία αλλοίωση του γραπτού μας λόγου. Η συνταγή, όπως τείνει να αποδειχθεί από τις σχετικές μεθοδεύσεις, ήταν η εξής:Σε πρώτο στάδιο, έπρεπε να επιτευχθεί η κατάργηση του παραδεδομένου τονικού συστήματος, που είχε πλέον καθιερωθεί με την χρήση επί αιώνες (ώστε να εντυπωθεί και οπτικά και να μη δημιουργεί υποσυνείδητες αντιδράσεις), αρχικά με την υιοθέτηση του μονοτονικού και στην συνέχεια του ατονικού.Η δεύτερη φάση θα περιελάμβανε την κατάργηση της ιστορικής ορθογραφίας και την εφαρμογή της φωνητικής γραφής.Το τρίτο στάδιο θα ακολουθούσε αμέσως μετά με την υιοθέτηση του λατινικού αλφάβητου στον γραπτό μας λόγο. Σε συνδυασμό με ανάλογες γλωσσικές απλοποιήσεις (κατάργηση πτώσεων, τρίτης κλίσης κ.λπ.), ο δρόμος για την άλωση της νεοελληνικής θα ήταν πλέον ανοικτός.
ΛΑΤΙΝΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ (β)(Πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημ. ΡΗΞΗ στις 4-10-2008)Συνεχίζουμε την εξιστόρηση των προσπαθειών για την επιβολή του λατινικού αλφάβητου, που ξεκινήσαμε με το προηγούμενο άρθρο.Μια πρώτη περίοδος παροξυσμού των μεθοδεύσεων για την ελληνική γλώσσα σημειώνεται στα τέλη του 18ου αιώνα με την δράση κυρίως του Γιάννη Βηλαρά (γεννήθηκε το 1771 στα Γιάννενα), μιας κοσμοπολίτικης και σκοτεινής φυσιογνωμίας. Ο Βηλαράς εγκατέλειψε σε νεαρή ηλικία την πόλη του και εγκαταστάθηκε στην Πάντοβα της βόρειας Ιταλίας, σπουδαίου πανεπιστημιακού κέντρου εκείνης της εποχής. Η Πάντοβα, που ανήκε τότε στην Ενετική «Γαληνότατη» Δημοκρατία, ήταν, εκτός από πνευματικό σταυροδρόμι, και μια από τις κύριες εστίες του ευρωπαϊκού ελευθεροτεκτονισμού, ο οποίος εκείνη την περίοδο βρισκόταν σε έξαρση. Ο Βηλαράς σπουδάζει Ιατρική και γυρίζοντας στα Γιάννενα, χάρη στις γνωριμίες και διασυνδέσεις που ως φαίνεται είχε αποκτήσει στα χρόνια της παραμονής του στην Ιταλία, διορίζεται επίσημος γιατρός στην αυλή του Αλή–πασά. Όπως μας πληροφορεί και πάλι ο Φ. Αργυριάδης («Η γραπτή μας γλώσσα και οι δολιοφθορείς της»-Εκδόσεις Μήνυμα – Αθήνα 1984), ο Αλή–πασάς ήταν Μπεκτασής, δηλ. οπαδός μιας μουσουλμανικής παραλλαγής του ελευθεροτεκτονισμού της Δύσης. Ο Βηλαράς σύντομα συνδέεται ιδιαίτερα με τον Βελή, τον δευτερότοκο γιο του Αλή–πασά και γίνεται προσωπικός του γιατρός.Όπως καταγγέλλει ο Σαράντος Καργάκος («Αλαλία» Εκδόσεις Gutenberg –Αθήνα 1985, σελ. 94), ο Βηλαράς υπήρξε «εμετικός υμνητής του Αλβανού τοπάρχη», τον οποίον επιθυμώντας να κολακέψει, συνέθεσε προς τιμήν του ποιήματα, εξυμνώντας τις πολεμικές αρετές αυτού του «αιμοσταγούς διώκτη των ελληνικών πληθυσμών». Όσο για τις κάποιες επαναστατικές παρορμήσεις του Βηλαρά, εξηγούνται εύκολα, αρκεί να θυμηθούμε ότι την εποχή εκείνη ο ελευθεροτεκτονισμός (Μασονία) ήταν ορκισμένος εχθρός των μοναρχικών καθεστώτων της Ευρώπης (άρα και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας) και καλλιεργούσε, με κάθε τρόπο, το επαναστατικό πνεύμα μεταξύ των υπηκόων των διαφόρων Μοναρχιών. Ο Γιάννης Βηλαράς λοιπόν, τον οποίον κάποιοι «πνευματικοί άνθρωποι» της χώρας μας θεωρούν πρωτεργάτη του Δημοτικισμού και φωτισμένο πνεύμα με επαναστατικές και προοδευτικές ιδέες, αποδεικνύεται ότι κατά πάσα πιθανότητα υπήρξε φερέφωνο και όργανο ορισμένων κύκλων, με όχι ιδιαίτερα αγνές προθέσεις.Κάτω από αυτό το πρίσμα, τα έργα του Βηλαρά «Ρομεηκη γλόσα» και «μηκρη ορμηνηα γηα τα γραματα κε ορθογραφηα της ρομεηκης γλοσας», αποκτούν εντελώς διαφορετική «αξία». Όχι μόνον δεν αποτελούν πρωτοπόρες και προοδευτικές προσπάθειες για την βελτίωση των γλωσσικών μας πραγμάτων, αλλά απεναντίας συνιστούν κατευθυνόμενη υπονόμευση κατά της πνευματικής μας κληρονομιάς με προφανείς επιδιώξεις.Ευτυχώς οι προσπάθειες του Βηλαρά και των ομοϊδεατών του (Αθαν. Ψαλίδας, Αθαν. Χριστόπουλος κ.λπ.) τελικώς δεν αποδίδουν και η όλη προσπάθεια πέφτει στο κενό. Παραθέτουμε χωρίς άλλα σχόλια τις απόψεις του Φ. Αργυριάδη για το θέμα:«…Η ευρωπαϊκή διπλωματία, ελεγχόμενη από τις τεκτονικές Στοές, εφεύρε το “γλωσσικό” για να διχάσει τους Φαναριώτες με τους Ελλαδίτες αστούς, μεταφέροντας κάθε γλωσσική αντιδικία σε πολιτική και κοινωνική διαμάχη, στην προσπάθειά της να δημιουργήσει εσωτερικό διχασμό εν όψει της προετοιμαζόμενης Ελληνικής Επανάστασης…».Και παρακάτω:«…Οι διάφορες επεμβάσεις και αλλοιώσεις του γραπτού λόγου δεν μπορούν να θεωρηθούν “πρόοδος” αλλά, αντίθετα, είναι πνευματική οπισθοδρόμηση γιατί πρώτα απομακρύνουν την γλώσσα από την ετυμολογική και εννοιολογική της προέλευση και ύστερα προκαλούν μία πνευματική πενία υποβιβάζοντάς την σ’ ένα χρηστικό και μόνο εργαλείο…».Με την Επανάσταση του 1821 το στρατηγείο των διαφόρων μεθοδεύσεων κατά της γλώσσας μας εγκαθίσταται στα Επτάνησα, όπου, ας μη ξεχνάμε, ο Αγγλικός ελευθεροτεκτονισμός είχε απλώσει ισχυρά πλοκάμια και είχε διεισδύσει σε όλα τα κοινωνικά στρώματα. Έτσι, δεν μας εκπλήσσουν οι απόψεις του Επτανήσιου μαθηματικού Αντωνίου Φατσέα, ο οποίος στα 1856 προπαγανδίζει ανοικτά το μονοτονικό και την κατάργηση της ιστορικής ορθογραφίας.Ήδη όμως φθάσαμε πολύ κοντά στο 1880 που θεωρείται η αφετηρία των οργανωμένων αγώνων των Δημοτικιστών. Ενώ οι θεωρητικές βάσεις του κινήματος είχαν μια σαφή λογική και οι προσπάθειες πολλών πρωταγωνιστών περιείχαν καθαρά πατριωτικά ελατήρια, σύντομα ο Δημοτικισμός χειραγωγείται από κύκλους με όχι και τόσο ανιδιοτελή κίνητρα. Δεν αναφέρομαι βεβαίως στις προσπάθειες των Σοσιαλιστών της εποχής για την πολιτική εκμετάλλευση του Δημοτικισμού, που είναι αρκετά μεταγενέστερες. Αναφέρομαι στους πολιτικούς κύκλους της Αγγλίας, οι οποίοι, ακολουθώντας το γνωστό δόγμα της αγγλικής πολιτικής «διαίρει και βασίλευε» διείδαν την θαυμάσια ευκαιρία που τους παρουσιάζονταν με την καλλιέργεια του κατάλληλου κλίματος στην Ελλάδα, ώστε να υλοποιηθούν οι προϋποθέσεις επιτυχίας του προαναφερθέντος δόγματος. Δυστυχώς, όπως αποδείχθηκε, πέτυχαν απόλυτα στις επιδιώξεις τους, μια και όπως γνωρίζουμε, ο πνευματικός –και όχι μόνον– διχασμός που ακολούθησε με τις διαμάχες Δημοτικιστών–Καθαρευουσιάνων, υπήρξε μια θλιβερή πραγματικότητα. Αξίζει να σημειωθεί ότι στον διχασμό αυτόν, ο μεγαλοαστός του Λίβερπουλ Αλέξ. Πάλλης και ο αγγλοθρεμμένος Αργύρης Εφταλιώτης, με τις γλωσσικές ακρότητές τους και την μισαλλοδοξία τους, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο.Έπεται συνέχεια…
ΛΑΤΙΝΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ (γ)
(Πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημ. ΡΗΞΗ στις 18-10-2008 φ. 43)Συνεχίζουμε με τις εξελίξεις που σημειώθηκαν την περίοδο του Μεσοπολέμου, οπότε σημειώνεται μια νέα περίοδος παροξυσμού των μεθοδευμένων επιθέσεων κατά της γλωσσικής μας παράδοσης, ιδιαίτερα στην δεκαετία 1926-1936. Στα χρόνια εκείνα καλλιεργούνται συστηματικά εξωφρενικές απόψεις, περιβεβλημένες όμως με την σοβαροφάνεια και επιστημοσύνη, που υποστηρίζουν την κατάργηση του ελληνικού αλφάβητου και την αντικατάστασή του με το λατινικό!Όπως αναφέρει ο Φίλ. Αργυριάδης στην μονογραφία του («Η γραπτή μας γλώσσα και οι δολιοφθορείς της» (Εκδόσεις Μήνυμα – Αθήνα 1984), που μνημονεύσαμε συχνά και στα προηγούμενα άρθρα μας:«…Η εποχή του 1930 έχει πολλές ομοιότητες με τις μέρες που ζούμε σήμερα (σημ. ΔΕΕ Ο συγγραφέας αναφέρεται στις αρχές της δεκαετίας του 1980). Στο όνομα της δημοκρατίας τότε, στο όνομα του σοσιαλισμού τώρα, βάλλονται οι ηθικές και πνευματικές μας αξίες, που ταυτίστηκαν και ταυτίζονται με τον συντηρητισμό, την προγονολατρεία και την ολιγαρχία. Ο λαός μας τότε, με την ελλιπή ενημέρωση, είχε αφεθεί έρμαιος να παρασυρθεί από την καλοστημένη προπαγάνδα, που κατευθυνόταν από ανθελληνικούς κύκλους του εξωτερικού…».Πραγματικά, μια πρόχειρη έρευνα ανάμεσα στους ένθερμους θιασώτες της παραλαβής του λατινικού αλφάβητου θα μας αποκαλύψει ότι πρωτοστατούσαν διάφοροι παράξενοι «προοδευτικοί» λογοτέχνες δεύτερης διαλογής και κάποιοι εκπρόσωποι μαρξιστικών κύκλων της τότε εποχής, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζει δυστυχώς και ο περίφημος Δημ. Γληνός.Οι εισηγητές της εισαγωγής του λατινικού αλφαβήτου χρησιμοποιούν ως κύριο όργανο προπαγάνδας το περιοδικό «Πρωτοπορία», που διευθύνει ο λογοτέχνης Φώτος Γιοφύλλης. Παραθέτουμε ένα απόσπασμα από άρθρο του, που δημοσιεύθηκε στο παραπάνω περιοδικό τον Μάρτιο του 1930:«…από τ’ άλλο μέρος, γράφοντας με το Λατινικό αλφάβητο, θάχουμε αφάνταστα μεγάλη πρακτική ωφέλεια. Τα παιδιά θα μαθαίνουνε πολύ γρήγορα να διαβάζουν και να γράφουν κι έτσι θα τους περισσεύει αρκετός καιρός, που πετιέται τώρα άδικα, για να μάθουνε ένα πλήθος χρήσιμα πράγματα κι όχι μονάχα την άχρηστη ιστορική ορθογραφία…» (Σημ. ΔΕΕ: Οι επισημάνσεις δικές μου).Αν δεν κάνω λάθος, και από κάποιους άλλους κύκλους ακούσαμε, την εποχή των πολιτικών επεμβάσεων στην γλώσσα μας, τα ίδια ακριβώς χρησιμοθηρικά επιχειρήματα, με την διαφορά ότι τότε αναφέρονταν στην επιβολή του λατινικού αλφάβητου, ενώ πρόσφατα, στην επιβολή του μονοτονικού. Όλα όμως έχουν κάποια σειρά!Ένας άλλος «πρωτοποριακός» διανοούμενος εκείνης της εποχής, ο μαρξιστής Γιάννης Σιδέρης, γράφει στο ίδιο περιοδικό («Πρωτοπορία» φύλ. 3 Μάρτης 1930 – “Η σημασία του αγώνα για το λατινικό αλφάβητο”), με σπουδαιοφανές και αυστηρό ύφος, που δεν σηκώνει αντιρρήσεις, τα εξής εκπληκτικά:«…Σήμερα κυριαρχούν στην Παιδεία το λογοκοπάνισμα, οι φλυαρίες και οι σαπουνόφουσκες. Το λατινικό αλφάβητο είναι απαραίτητο γιατί με τούτο θα λείψουν αυτά τα βλαβερότατα πράγματα. Και ο αγώνας για την δημοτική θα πάει μαζί με τον αγώνα για το αλφάβητο και θα βοηθούν το ένα το άλλο και τα δυο μαζί θα μας γλυτώσουν από το κυριότατο αίτιο της στραβομάρας…»!!!Αλλά ο πλέον «προχωρημένος» απ’ όλους είναι ασφαλώς ο Μένος Φιλήντας, ο οποίος για να μας πείσει, δίνει σχετικό δείγμα γραφής σε άρθρο του («Πρωτοπορία» Χρ. 1929, σελ. 5 – 7), με τον τίτλο : Prepi na γrafume me to latiniko alfavito (βλ. Εικόνα παραπάνω).Φυσικά, δεν πρέπει να παραλείψουμε από αυτήν την καταγραφή των «φωτεινών πνευμάτων» και τον πολυδιαφημισμένο Ελισαίο Γιανίδη (Σ. Σταματιάδη), που προπαγάνδιζε ανοιχτά, δύο δεκαετίες περίπου νωρίτερα, την αντικατάσταση του ελληνικού αλφάβητου (Ελισαίου Γιανίδη: «Γλωσσικά πάρεργα» –Πρώτη έκδοση 1912).Κλείνω την παράθεση των απόψεων των υπέρμαχων της αντικατάστασης του ελληνικού αλφάβητου, με τις θέσεις και απόψεις του μαρξιστή εκπαιδευτικού Δημ. Γληνού, ο οποίος υποστήριζε ανοιχτά την υιοθέτηση του λατινικού αλφάβητου (Δημήτρη Γληνού: «Το κύμα της αγραμματωσύνης» – Περιοδικό “Ο νέος δρόμος”, Φεβρουάριος 1929):«…γιατί πρώτα πρώτα μας εισάγει μορφικά στην οικογένεια των εβρωπαϊκών (sic) λαών, έπειτα λύνει με μιας ολόκληρο το ορθογραφικό πρόβλημα. Δεν θα μπορεί και θέλοντας κανείς να ανορθογραφήσει. Τρίτο και πολύ σπουδαίο: διατηρεί ανέπαφη την ορθογραφία της αρχαίας και της αρχαΐζουσας, δε δημιουργεί επομένως διπλές οπτικές εικόνες για κάθε λέξη (Σημ. ΔΕΕ: Ομολογώ ότι αυτό το επιχείρημα του Γληνού περί διατήρησης της ορθογραφίας της αρχαίας δεν μπόρεσα ποτέ να το καταλάβω. Με τέτοιες λογικές και επιχειρήματα θα μπορούσα να αντιπροτείνω την υιοθέτηση του Κυριλλικού Αλφάβητου!)…».Και παρακάτω συνεχίζει:«…το ελληνικό αλφάβητο οι πρόγονοί μας το πήραν από τους Φοίνικες, και ακόμα το λατινικό αλφάβητο κατάγεται από το ελληνικό…».Γιατί όχι λοιπόν το Κυριλλικό, που κατάγεται επίσης από το ελληνικό και σωστότερα δημιουργήθηκε από το ελληνικό, σε πολύ πιο κοντινές εποχές; Μήπως δεν είναι και αυτό «εβρωπαϊκό» αλφάβητο;Δ.Ε.Ε.
ΛΑΤΙΝΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ (δ)(Πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημ. ΡΗΞΗ στις 29-11-2008 φ.46)Η θλιβερή δεκαετία του 1940 με τους πολέμους, τις ξένες κατοχές και το αιματοκύλισμα του τόπου, καθώς και η δεκαετία του 1950 με την προσπάθεια ανασυγκρότησης της χώρας, διακόπτουν τις εξελίξεις στο θέμα, μια και το γενικότερο κλίμα δεν ευνοούσε παρόμοιες «μεταρρυθμιστικές» προσπάθειες, όπως απέδειξε και η περίφημη «Αντιδικία των τόνων».Στην δεκαετία όμως του 1960 φαίνεται ότι αρχίζουν και πάλι να ωριμάζουν οι προϋποθέσεις για έναν ακόμα γύρο. Αυτήν την φορά ως «Κέντρο Επιχειρήσεων» φαίνεται ότι έχει επιλεγεί η Θεσσαλονίκη, όπως προκύπτει από τις σχετικές μεθοδεύσεις. Πράγματι, διαπιστώνουμε ότι στην «συμπρωτεύουσα» έχουν συγκεντρωθεί διάφοροι «εγκέφαλοι» που κατευθύνουν τις εκστρατείες των «μεταρρυθμίσεων» μέσα από πανεπιστημιακές διδασκαλίες, διαλέξεις, αρθρογραφίες κ.λπ. Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα εξ άλλου είναι κατάλληλη και λόγω του παρελθόντος, μια και στην Θεσσαλονίκη, κατά κανόνα, έρχονται για πρώτη φορά στο φως οι κάθε είδους «νεωτερισμοί». Για παράδειγμα, το πανίσχυρο τότε δημοσιογραφικό συγκρότημα «Βελλίδη» (εφημερίδες ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ και ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚH) της «συμπρωτεύουσας» καταργεί αυθαίρετα από το 1963 το καθιερωμένο τονικό σύστημα και αντί για τόνους χρησιμοποιεί μια κουκκίδα, προφανώς για να υπάρξει ένας βαθμιαίος οπτικός εθισμός του κοινού, αλλά και για να αποφύγει σοβαρές αντιδράσεις, όπως και έγινε.Τα χρόνια αυτά είναι η εποχή της κυβέρνησης Παπανδρέου και των πολυσυζητημένων τότε προσπαθειών Παπανούτσου για την «εκπαιδευτική μεταρρύθμιση». Ένας άνεμος αλλαγής πνέει στην χώρα. Οι «εκσυγχρονιστικοί» κύκλοι δεν χάνουν βεβαίως την ευκαιρία προβολής αιτημάτων για τον «γλωσσικό εκμοντερνισμό» και να οργανώσουν «δημόσιες συζητήσεις», καλά μεθοδευμένες και ελεγχόμενες (το «κόλπο» είναι παμπάλαιο), να γράψουν άρθρα, να δώσουν συνεντεύξεις κ.λπ. με στόχο την αλλοίωση του γραπτού μας λόγου, με το πρόσχημα του «εκσυγχρονισμού», της «προόδου», του «εξευρωπαϊσμού» και άλλα τέτοιων ηχηρών.Στα πλαίσια αυτών των εκδηλώσεων, χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι απόψεις του καθηγητή της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης και νεοεκλεγμένου (τότε) Ακαδημαϊκού Αγαπητού Τσομπανάκη, συμπορευόμενου με την ομάδα Κακριδή, ο οποίος κάνει μια δειλή πρόταση να επινοηθούν ειδικά σύμβολα για να αποδοθούν οι λατινικοί φθόγγοι b, d, g ταυτόχρονα με την υιοθέτηση του μονοτονικού, υποστηρίζοντας ότι η διατήρηση της παραδοσιακής γραφής επιφέρει πνευματική και οικονομική φθορά στο έθνος (Άρθρο του στο περιοδικό «Εποχές» τεύχη 39–40, 1966 – Σημ. ΔΕΕ).Όπως εύστοχα σχολιάσθηκε: «…Είναι χαρακτηριστικό ότι όλοι αυτοί οι «καινοτόμοι» του ελληνικού γραπτού λόγου, μη έχοντας σοβαρά επιχειρήματα και για να συγκαλύψουν την εθνική ζημιά που θα επιφέρει η γλωσσική αλλοίωση, ρίχνουν το βάρος στην οικονομία χρήματος και χρόνου που θα προκύψει, ωσάν να ήταν η δασεία και η περισπωμένη οι μόνες υπεύθυνες για την γενικότερη πολιτιστική μας βραδυπορία!…».Το πραξικόπημα του 1967 διακόπτει επιφανειακά αυτές τις εξελίξεις, αλλά κάτω από την επιφάνεια οι διεργασίες συνεχίζονται και μάλιστα ευνοούνται από την κακοποίηση της γλώσσας μας στα χείλη των εκπροσώπων του καθεστώτος.Στην εξαιρετικά ενδιαφέρουσα εισαγωγή στο έργο του Αλέξ. Πάλλη, «Μπρουσός» (που επανακυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Ερμής» το 1975), περιλαμβάνεται και μια αναδρομή του «γλωσσικού» από τον Επιμελητή της έκδοσης Εμμ. Μοσχονά με τον τίτλο «Ένας αιώνας δημοτικισμού». Μεταφέρω κάποια αποσπάσματα με σχόλια για εκείνη την εποχή:«…Η νέα δικτατορία, χωρίς καν τη μεταξική ευελιξία, μολονότι κάποιες πρώιμες, χωρίς συνέχεια, ενδείξεις προανάγγειλαν μια λαϊκότροπη νοοτροπία και έκφραση, ζητώντας να δικαιολογήσει την ύπαρξή της με τον κομμουνιστικό κίνδυνο, γυρνάει τα πράγματα πίσω στην εποχή του εμφυλίου και μοιραία στην αντίστοιχη όξυνση του γλωσσικού……Την υπεράσπιση της καθαρεύουσας αυτή τη φορά την αναλαμβάνει το «Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων» με ειδικό φυλλάδιο τεράστιας κυκλοφορίας…».Όπως προανέφερα, κάτω από την φαινομενική αναστολή των προσπαθειών για δραστικές επεμβάσεις στην γλώσσα, σημειώνονται ζυμώσεις για την προετοιμασία «αλλαγών» και «μεταρρυθμίσεων», όταν ωριμάσουν οι συνθήκες.Πρωταγωνιστικό ρόλο στις ζυμώσεις αυτές διαδραματίζουν τα στελέχη ενός εκδοτικού οίκου, με την ονομασία «ΚΑΛΒΟΣ», πιθανότατα χωρίς υστεροβουλία, παρασυρμένοι όμως από το Zeitgeist, το «πνεύμα της εποχής».Θα αναφερθούμε στα γεγονότα αυτά στο επόμενο σημείωμα.Δ.Ε.Ε.
ΛΑΤΙΝΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ (ε)(Πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημ. ΡΗΞΗ στις 13-12-2008 φ. 47)Συνεχίζουμε την εξιστόρηση των προσπαθειών από ορισμένους κύκλους για την επιβολή του Λατινικού αλφάβητου στην χώρα μας.Είχαμε αναφερθεί σε έναν συγκεκριμένο εκδοτικό οίκο, τον «ΚΑΛΒΟ», που πρωτοεμφανίσθηκε (1968) στην διάρκεια της δικτατορίας και ο οποίος φάνηκε να πρωτοστατεί στην προσπάθεια για την κατάργηση του παραδεδομένου συστήματος γραφής της γλώσσας μας.Η εμπλοκή του εν λόγω εκδοτικού οίκου ξεκινάει με την επανέκδοση (το 1970) του βιβλίου του Ελισαίου Γιανίδη «Γλωσσικά πάρεργα», όπου προπαγανδίζεται η εφαρμογή του Λατινικού αλφάβητου. Δέκα χρόνια αργότερα (1980), η εκδοτική ομάδα του ΚΑΛΒΟΥ κυκλοφορεί ένα βιβλίο με τον τίτλο «Φωνητική γραφή», όπου ανακεφαλαιώνονται και καταγράφονται όλες οι σχετικές θεωρίες και απόψεις των υποψηφίων δολιοφθορέων της γλώσσας μας, οι οποίες μάλιστα υιοθετούνται από τους εκδότες, που υποστηρίζουν (σε ατονική γραφή!), τα εξής «προοδευτικά» και εξ ίσου αποκαλυπτικά:«…ηδη η γρηγορη και πλατεια υιοθετηση του μονοτονικου συστηματος γραφης, εβαλε σε λειτουργία τους μηχανισμους μεταβασης στη φωνητικη γραφη……Η κατασταση των πνευματων σημερα δεν ειναι τετοια που να μην (sic) επιτρεπει την επαναφορα της προτασης για τη φωνητικη γραφη και το λατινικο αλφαβητο. Ασφαλως και αντίθετα συμφεροντα υπαρχουν και ελληνοκαπηλοι θα ξεφυτρωσουν παλι…»Και συνεχίζουν παρακάτω:«…η πυκνη κυκλοφορια συμβολων – ονοματων, λεξεων, σηματων – στην καθημερινη ζωη, που ειναι γραμμενα με λατινικους χαρακτηρες, ειτε προκειται για ελληνικες ειτε προκειται για ξενες λεξεις (προϊοντα–τοπωνυμια–ονοματα προσωπων) εχει εξοικειωσει τα παιδια και τον μη ξενογλωσσο πληθυσμο με την μορφη και την προφορα των λατινικων γραμματων. Και, τελος, οι εξελιξεις στην τεχνολογια της τυπογραφιας, με σημερινο σταθμο τη φωτοσυνθεση και τη φωτομηχανικη αναπαραγωγη, διευκολυνουν τεχνικα κατα πολυ την απλοποιηση της γραφης με το λατινικο αλφαβητο…» (σημ. ΔΕΕ οι υπογραμμίσεις δικές μου).Τι να πρωτοθαυμάσει κάποιος στο παραπάνω κείμενο! Ελληνοκάπηλοι, λοιπόν, κατά τους υποστηρικτές των παραπάνω απόψεων, όσοι διαφωνούν για την αντικατάσταση του ελληνικού αλφάβητου με το λατινικό! Δεν εξηγούν όμως ποια ήσαν αυτά τα αντίθετα «συμφέροντα», που έθεταν εμπόδια στην υιοθέτηση του λατινικού αλφάβητου, ώστε να ενημερωθούμε και εμείς οι αδαείς.Δυστυχώς όμως, οι παραπάνω δεν αποτελούσαν μοναδική περίπτωση ή μια γραφική εξαίρεση μεταξύ των «εκσυγχρονιστικών» κύκλων της εποχής. Ένα πλήθος από γλωσσοδιορθωτές, εκούσια ή ακούσια όργανα των υποκινητών της εκστρατείας για την αλλοίωση της γλώσσας μας και της πνευματικής μας κληρονομιάς, διαγκωνίζονται για να διαδώσουν τις «πρωτοποριακές» απόψεις τους.Χαρακτηριστικό δείγμα τέτοιων τοποθετήσεων αποτελεί το εξωφρενικό «έργο» κάποιου Στέλιου Σταβρακάκι, ο οποίος αυτοσυστήνεται ως «καθιγιτίς» (sic) και μας συμβουλεύει τα παρακάτω νόστιμα:«…εκατομίρια Έλινες, που δεν ίνε ιποταγμένι σε καμιά καταπίεσι κε εξάρτισι, μπορούν να αρχίσουν από τόρα να γράφουν σίμφονα μ’ αφτό το βιβλίο, χωρίς να ίνε ιποχρεομένι να δόσουν λόγο σε κανένα…».Θα ήταν παράλειψη εάν δεν αναφέραμε και μια άλλη «προσπάθεια», που ξεκίνησε και πάλι από την Θεσσαλονίκη. Αναφέρομαι στην έκδοση ενός κλασσικού έργου («Η Μεταμόρφωση» του Φραντς Κάφκα) σε μετάφραση και φωνητική γραφή κάποιου «Θομά Σ. Σερμπίνι», ο οποίος στον πρόλογο του βιβλίου (Φραντς Κάφκα: «ι μετμόρφοσι», μετάφρασι Θομά Σ. Σερμπίνι – Εκδόσεις Πασχάλη, Θεσσαλονίκη) αναφέρει τα εξής:«…μια επιστιμονικά επεξεργασμενι κε τεκμιριομένι φονιτικί γραφί για τιν γλόσα μας ίνε εβνόιτο πος θα ίνε έργο κάπιον ιδικόν ανθρόπον κε φορέον τις χόρας μας…».Από την «παρέα» δεν λείπει και ο αρθρογράφος του ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ (Μ. Παπαϊωάννου στο φύλλο της 12-3-1984), που προτείνει (λίγο μετά την επιβολή του μονοτονικού), ως επόμενο βήμα την κατάργηση της ιστορικής ορθογραφίας και την αντικατάστασή της με την φωνητική γραφή.Είχαμε αναφερθεί στο προηγούμενο σημείωμα στην εξαιρετικά ενδιαφέρουσα εισαγωγή στο έργο του Αλέξ. Πάλλη, «Μπρουσός» (που επανακυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Ερμής» το 1975), όπου περιλαμβάνεται και μια αναδρομή του «γλωσσικού» από τον Επιμελητή της έκδοσης Εμμ. Μοσχονά με τον τίτλο «Ένας αιώνας δημοτικισμού». Αναφέρει λοιπόν ο Ε. Μοσχονάς τα παρακάτω:«…Η αντίσταση εναντίον του καθεστώτος και κυρίως τα πρώτα απότομα ξεσπάσματα μετά τη πτώση του, επιφέρουν και παραπέρα διαφοροποιήσεις. Καθώς διαμορφώνεται ένας νέος επαναστατικός χώρος, έξω από τα γνωστά κομμουνιστικά πλαίσια, προκαλούνται και νέες γλωσσικές αλλοιώσεις στην ανάγκη να εκφραστούν ιδέες ανατροπής ενός κατεστημένου όπου εντάσσεται και ο παραδοσιακός ελληνικός κομμουνισμός. Ανάμεσα από τη μετωπική άμβλυνση και τις περιθωριακές ακρότητες, στο ίδιο χρονικό διάστημα, η γλώσσα οδηγείται στη σημαντικότερη φθορά της. Παράγοντες που προϋπάρχουν σε μικρότερη έκταση ή τώρα πρωτοεμφανίζονται – τύπος, ραδιόφωνο, τηλεόραση, διαφήμιση, εισβολή αναφομοίωτων ξένων λέξεων και ορολογιών κλπ. – καταστρέφουν και τους δυο γλωσσικούς τύπους…».ΔΕΕ
ΛΑΤΙΝΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ (ζ)(Πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημ. ΡΗΞΗ στις 10-1-2009 φ. 48)Ολοκληρώνοντας τούτη την αναδρομή στις προσπάθειες για την κατάργηση του ελληνικού αλφαβήτου και την υιοθέτηση του λατινικού, θεωρούμε απαραίτητο να αναφέρουμε τις απόψεις για το θέμα ενός κορυφαίου Έλληνα διανοητή, τον οποίο μνημονεύουμε συχνά, του Γιάννη Καλιόρη, που τονίζει τα εξής συγκλονιστικά:«…Όπου λοιπόν και να στραφεί το βλέμμα, σε περιοδικά και βιβλία, σε δρόμους και προθήκες, σε αντικείμενα και σώματα ανθρώπινα, σε αυτοκίνητα και γήπεδα, σε σάκες μαθητών, καθώς και σε συστήματα «ηλεκτρονισμένων» πληροφοριών, συναντά την ολοένα και πιο έντονη παρουσία της ξενόγραφης διατύπωσης, εξοικειώνεται μαζί της, εθίζεται σ’ αυτήν, την αποδέχεται σαν αυτονόητο εικαστικό στοιχείο της καθημερινής του ζωής, ενοφθαλμισμένο στον ευρύτερο διάκοσμο του ελληνικού χώρου, που τον αλώνει με αλλεπάλληλες προσχώσεις και κάποτε τον συναντά αυτοδύναμα. Όλ’ αυτά καλλιεργούν το έδαφος, χωρίς βέβαια να γίνονται μ’ αυτόν τον σκοπό, για την αντικατάσταση του ελληνικού αλφαβήτου με το λατινικό. Και αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί σαν κάτι το απίθανο επειδή είναι άθλιο και τερατώδες – συνηθισμένη αντίδραση όσων το πρωτακούν επειδή το θεωρούν υπερβολικά υπέρογκο και γελοίο για να το πιστέψουν. Γιατί αυτή η θέση υποστηρίχθηκε κατά καιρούς σοβαρά (κι όταν το θέμα δεν είχε ακόμα τεθεί εμπράκτως), με επιχειρήματα μη σοβαρά, από ανθρώπους που δεν ήταν τυχαίοι και που ανελάμβαναν σχετικές προσπάθειες, τις οποίες όμως ματαίωνε η αντίσταση των λογίων και γενικότερη συνείδηση της εθνικής ταυτότητος. Γιάννης Σιδέρης, Φώτος Γιοφύλλης, Κώστας Καρθαίος, Άρης Αλεξάνδρου κ.ά. συνιστούσαν ανεπιφύλακατα την χρήση των λατινικών χαρακτήρων για τη γραφή της νέας ελληνικής…».«…Σήμερα η κίνηση για την εισαγωγή του λατινικού αλφάβητου αναζωπυρώνεται σιγά σιγά και οι υποστηρικτές του θεωρούν ότι οι συνθήκες γίνονται όλο και πιο πρόσφορες για να τεθεί τι θέμα, κλιμακωμένο σε τονο-ορθογραφική απλοποίηση, φωνητική γραφή, λατινικό αλφάβητο…».«…Άλλοι πάλι θιασώτες του συστήματος, που δεν είναι ιδιώτες απλοί, αλλά κατέχουν θέσεις στον εκπαιδευτικό μηχανισμό ή σε κέντρα ερευνητικά και ιδρύματα, περιμένουν την κατάλληλη στιγμή για την αποφασιστική ομοβροντία, καλλιεργώντας, ο καθένας στον κύκλο του, προφορικά και ανεπίσημα, την ιδέα του αλφαβητικού εκλατινισμού και αποφεύγοντας για λόγους τακτικής να εκφραστούν εγγράφως και δημοσίως – γι’ αυτό άλλωστε και δεν δικαιούμαστε να τους κατονομάσουμε εδώ…».(«Ο γλωσσικός αφελληνισμός» ΠΟΛΥΤΥΠΟ Αθήνα 1984, σελ. 59-61)Ένας άλλος διανοητής, ο Στέλιος Ράμφος, εκφράζει τους φόβους του ότι:«…την τονική μεταρρύθμιση θα ακολουθήση αναπόδραστα επέμβαση στην ιστορική ορθογραφία – η επέμβαση έχει ήδη αρχίσει ως «απλοποίηση» – την επέμβαση στην ιστορική ορθογραφία θα ακολουθήση ενδεχομένως εισαγωγή της μεγαλογράμματης γραφής, δηλαδή εξοβελισμός ολοσχερής του μουσικορρυθμικού στοιχείου ακόμη και σαν αναμνήσεως, που με την φροντίδα των ενδιαφερομένων δεν αποκλείεται να καταλήξη σε καθιέρωση του λατινικού – ελληνικής εξ άλλου προελεύσεως – αλφαβήτου. Οι διαδοχικές μεταβάσεις θα αποφασίζονται κάθε φορά εν ονόματι πρακτικής σκοπιμότητας…».(«Γλωσσοδιορθωτές και τονοφάγοι»-Ακριτικά τετράδια-Αθήνα 1983, σελ. 25)Τέλος, θεωρώ ότι δεν πρέπει να παραλείψω τις σκληρότατες δηλώσεις του μεγαλύτερου Έλληνα φιλοσόφου του 20ου αιώνα, του Κορνήλιου Καστοριάδη, ο οποίος είχε καταγγείλει εξοργισμένος:«…Αν δεν θέλετε, κύριοι τού υπουργείου, να κάνετε φωνητική ορθογραφία, τότε πρέπει ν' αφήσετε τους τόνους και τα πνεύματα, γιατί αυτοί που τούς βάλανε ξέρανε τι κάνανε. Δεν υπήρχαν στα αρχαία ελληνικά, γιατί απλούστατα υπήρχαν μέσα στις ίδιες τις λέξεις. Αυτοί, οι Κριαράς και οι άλλοι, τα κτήνη τα τετράποδα που έκαναν αυτές τις μεταρρυθμίσεις - αυτό παρακαλώ να γραφεί στις εφημερίδες - δεν ξέρουν τι είναι γλώσσα. Δεν ξέρουν αυτό που γνώριζε η κόρη μου στα τρία της χρόνια. Μάθαινε μία λέξη και μετά έψαχνε για τις συγγενείς της. Αυτό είναι μια γλώσσα. Ένα μάγμα, ένα πλέγμα, όπου οι λέξεις παράγονται οι μεν από τις δε, όπου οι σημασίες γλιστράνε από τη μία στην άλλη, είναι μια οργανική ενότητα από την οποία δεν μπορείς να βγάλεις και να κολλήσεις πράγματα, δυνάμει μιας ψευτοκυβέρνησης, καθισμένος σ' ένα γραφείο στο υπουργείο Παιδείας. Η κατάργηση των τόνων και των πνευμάτων είναι η κατάργηση της ορθογραφίας, που είναι τελικά η κατάργηση τής συνέχειας. Ήδη, τα παιδιά δεν μπορούν να καταλάβουν Καβάφη, Σεφέρη, Ελύτη, γιατί αυτοί είναι γεμάτοι από τον πλούτο των αρχαίων ελληνικών. Δηλαδή, πάμε να καταστρέψουμε ό,τι κτίσαμε. Αυτή είναι η δραματική μοίρα τού σύγχρονου ελληνισμού...».(Από το αφιέρωμα του περιοδικού Nέμεσις στην τονική μεταρρύθμιση του 1982 με άρθρα και απόψεις περί του πολυτονικού συστήματος – Μεταφορά στο διαδίκτυο από το ηλεκτρονικό περιοδικό «Αντίβαρο»)Κλείνοντας αυτήν την σύντομη εξιστόρηση, ισχυρίζομαι ότι όλα τα παραπάνω συνδέονται άμεσα με την επιβίωσή μας ως ανεξάρτητο Έθνος, ειδικά στην εποχή της κατευθυνόμενης παγκοσμιοποίησης. Διότι είναι πλέον αρκετά γνωστό και εύκολα κατανοητό, ακόμα και στον πλέον καλοπροαίρετο αφελή, ότι στην παγκόσμια Ιστορία υπάρχουν άφθονα παραδείγματα εθνών και λαών που εξαφανίσθηκαν σε ελάχιστο συγκριτικά χρονικό διάστημα, έχοντας προηγουμένως υποδουλωθεί πολιτιστικά και πνευματικά, χωρίς βεβαίως να στενοχωρηθεί ή να ενοχληθεί ο οποιοσδήποτε τρίτος. Η ευθύνη ανήκει επομένως αποκλειστικά σ’ εμάς…
του Μιχαήλ Γ. Δανίκα Άναπλ. καθηγητού της Πολυτεχνικής Σχολής του Δ.Π.Θ.
«Ή
γλώσσα είναι έργαλείον, με το όποιον ή ψυχή πράττει πρώτον ένδιαθέτως,
έπειτα προφέρει τους λογισμούς της. Όταν το έργαλείον είναι άνακόνητον,
ίώμενον ή κακά κατασκευασμένον, ατελές έξ ανάγκης μένει και το έργον του
τεχνίτου». Τά λόγια αυτά του Αδαμαντίου Κοραή δεν θα μπορούσαν νά ηχούν
πιο αληθινά άπό σήμερα. Ή γλώσσα μας εδώ και αρκετά χρόνια δέχεται τήν
επίδραση τής αγγλικής, τής κατ' εξοχήν γλώσσης της παγκοσμιοποιήσεως,
χωρίς ν' αντιτάσσει κάποιαν (έστω και υποτυπώδη) άμυνα, μέ αποτέλεσμα νά
καθίσταται όλο καί πιο πολύ «έργαλείον άνακόνητον».Ή έπίδρασις τής
αγγλικής δεν περιορίζεται σε κάποιες μεμονωμένες λέξεις ή φράσεις. Ή
επίδρασης δεν περιορίζεται σε ορισμένη τάξη ή ομάδα. Δεν αποτελεί το
αποκλειστικό προνόμιο μιας ελίτ, άλλα γίνεται αισθητή πλέον καί στον
καθημερινό μας βίο. Οί αγγλισμοί καί οι αγγλικές λέξεις έχουν εισβάλει
γιά τά καλά στην γλώσσα μας καί ή εισβολή αυτή λαμβάνει συν τω χρόνω καί
άνησυχητικώτερες διαστάσεις. Δέν έχουμε παρά νά κοιτάξουμε γύρο: μας
τους τίτλους περιοδικών ή καί εφημερίδων καί θά τρομάξουμε άπό έναν
πρωτοφανή κατακλυσμό άπό «live», «in», «out», «crash», «media», «super»,
«champion», «market», «down» κ.λπ. Θέλετε ονομασίες τηλεοπτικών διαύλων
ή ραδιοφωνικών σταθμών; Θά φρίξετε άπό «Flash», «Mega», «Antenna",
«Seven X», «Alpha», «Alter» καί πάει λέγοντας. Τί άραγε ωθεί καναλάρχες,
δημοσιογράφους καί μιά ιδιόμορφη μερίδα ανθρώπων πού ναρκισσευομένη
αυτοχαρακτηρίζεται «πνευματική ηγεσία τού τόπου», τί ωθεί όλους αυτούς
νά χρησιμοποιούν αγγλικές λέξεις καί ονομασίες; Τί ωθεί όλους εμάς τους
υπολοίπους, ν' αγοράζουμε τά συγκεκριμένα περιοδικά καί τις οποίες
εφημερίδες, ν' αποχαυνωνόμαστε γιά ώρες ατέλειωτες μπρος στη μικρή
οθόνη, τί μας κάνει εμάς τους υπόλοιπους νά θέλουμε σώνει και καλά το
κουτσούρεμα τής γλώσσης μας, τί μάς ωθεί νά μεταβληθούμε διά παντός σε
λωτοφάγους πολίτες στή χώρα τής αλαλίας; Ειν' ολ' αυτά απόρροια τής
καλπαζούσης παγκοσμιοποιήσεως, τής αδιαφορίας μας γιά τήν γλώσσα μας ή
τής υίοθετήσεως από πλευράς μας μιας ευκολοχώνευτης (και δίχως
ιδιαίτερες απαιτήσεις) γλώσσης, διότι ακριβώς είναι ή πιο εύκολη καί
γρήγορη λύση; Μήπως ίσως ή όλη στάση μας είναι απόρροια καί τών τριών
προαναφερθέντων παραγόντων;Ή αγγλική έχει ολέθριες συνέπειες καί μάλιστα
σε δύο επίπεδα: αυτό τής γλώσσης τής επιστήμης και αυτό τής καθημερινής
μας ζωής. Ας εξετάσουμε το πρώτο: Με δεδομένο ότι οι Έλληνες
επιστήμονες - καί δή τών θετικών κλάδων - θέλουν νά δημοσιεύουν τις
εργασίες των σε αγγλόφωνα επιστημονικά περιοδικά1, ή ελληνική
επιστημονική ορολογία δεν χρησιμοποιείται, ούτε καλλιεργείται ούτε
εμπλουτίζεται. Συνέπεια τούτου είναι να φυτοζωούν τα οποία ελληνικά
επιστημονικά περιοδικά πού εξακολουθούν νά υπάρχουν. Ακόμη δε και σ'
εκείνα πού συνεχίζουν νά υπάρχουν είναι ορατή ή υιοθέτηση αυτούσιων όρων
της αγγλικής επιστημονικής ορολογίας. [Το ανησυχητικό άλλα και
ταυτοχρόνως εξόχως κωμικόν είναι ότι καθηγητές πανεπιστημίου, κατά την
διάρκεια συνελεύσεων των τμημάτων τους, πολλές φορές αποφεύγουν τις
ελληνικές λέξεις λέγοντας πώς, π.χ. «ό τάδε έγραψε το paper (!), «ό
editor – in chief - του δείνα περιοδικού», «το paper πέρασε άπό review»,
«ή κατάσταση περτουρμπάρεται» (!!!) και πολλά άλλα τέτοια θαυμαστά! Αν
όμως έτσι κατάντησε νά όμιλή ή «πνευματική αριστοκρατία», τότε...].0ι
συνέπειες της υίοθετήσεως αγγλικών λέξεων και αγγλισμών στον καθημερινό
μας βίο είναι ακόμη σοβαρώτερες. Ποιοι άπό εμάς δέν καταλαβαίνουν πλέον
λέξεις όπως Weekend, time out, manager, management, society, limit up,
limit down, champions league, (παλαιότερα το λέγαμε κύπελλο
πρωταθλητριών), cameraman (εικονολήπτης), σύνδεση live (αντί τού ορθού
«απ' ευθείας σύνδεση») [οί διάφοροι δημοσιογραφίσκοι και τηλεοπτικοί
αστέρες της συμφοράς τούτο το αποδίδουν ώς «ζωντανή σύνδεση», λές και
μπορεί νά ύπαρξη και «πεθαμένη σύνδεση»], in, out και άλλες και άλλες,
ωνούκ έστιν αριθμός... Ή υιοθέτηση τόσων λέξεων καί φράσεων οδηγεί μέ
μαθηματικήν ακρίβεια στο νά ομιλούν οί μελλοντικές γενιές τών Ελλήνων
μιά greeklish διάλεκτο. Μιά διάλεκτο αποδυναμωμένη, άνευρη, άποστεωμένη,
έστερημένη άπό τήν ζωηρότητα καί τήν εκφραστικότητα της ελληνικής. Πολύ
φοβούμαι ότι τά oρια της γλώσσης άλλα καί τού κόσμου τών γενεών πού
έρχονται θά είναι πολύ περιορισμένα καί άμερικανοαγγλικά
χρωματισμένα...2 Μέχρις εδώ περιορισθήκαμε σέ κάποιες επισημάνσεις, λίγο
- πολύ γνωστές σέ πολλούς. Το θέμα είναι τί προτείνουμε, τί δέον
γενέσθαι. Νομίζω ότι ή αντίσταση στην πορεία αυτή τού ολέθρου 3 είναι -
όπως καί άλλοτε σέ καιρούς χαλεπούς γιά τους Έλληνες- ή ιδιωτική
πρωτοβουλία. Γιά παράδειγμα, ό Όμιλος γιά τή Διεθνοποίηση της Ελληνικής
Γλώσσας στον Πειραιά εργάζεται συστηματικά γιά τήν γλώσσα μας άπό το
1989. Εκδίδει το μηνιαίο περιοδικό «Ή Γλώσσα μας», οργανώνει διαλέξεις,
ένώ μέλη του συμμετέχουν σέ τηλεοπτικές εκπομπές. Άλλο λαμπρό
παράδειγμα, ή φιλόλογος Άννα Τζιροπούλου - Ευσταθίου, στο ενεργητικό τής
οποίας είναι καί ή εξαίρετη εργασία γύρω από τήν επίδραση τής ελληνικής
επί τών σημαντικωτέρων ευρωπαϊκών γλωσσών, προσπαθεί νά διδάξη σωστά
τήν αρχαία ελληνική σε μικρά παιδιά καί νά εμφύσηση - μέ επιτυχία καθώς
φαίνεται - σ' αυτά τήν αγάπη προς τήν αρχαία μας κληρονομιά. Ποιος άπ'
όσους παρακολούθησαν τήν τηλεοπτική εκπομπή «συν και πλην», τον Οκτώβριο
του 1999 στην ΝΕΤ, δεν συνεκινήθη βλέποντας παιδιά κάθε ηλικίας άπό 5
έως και 12 ετών, να γνωρίζουν αρχαία κείμενα και να τα μεταφράζουν ορθά;
Άκραδάντως, λοιπόν, πιστεύω σε τέτοιες λαμπρές θαραλέες προσπάθειες
εμπνευσμένων ανθρώπων. Ίσως απορήσει κάποιος, γιατί φαίνεται ότι αγνοώ
τήν ελληνική πολιτεία και τον ρόλο πού αυτή μπορεί να παίξη. Ή ελληνική
πολιτεία, όμως, απεδείχθη ανθελληνική κατά τό πρόσφατο παρελθόν. Νά
λησμονήσουμε τήν Ράλλειο «μεταρρύθμιση» του 1976 και την επιβολή του
μονοτονικού τό 1982;4 Νά θυμηθούμε τήν αδράνεια της πολιτείας καθώς
βλέπει και τό τελευταίο χωριό νά κατακλύζεται άπό ξένες επιγραφές; Τά
παιδιά μας πλέον πηγαίνουν στο «snack bar» , στην cafeteria, στο , έχουν
ενα κάποιο ιδιαίτερο Ιοοκ;, συμφωνούν λέγοντας ΟΚ, διαφωνούν λέγοντας
ΝΟ, διαβάζουν Crash και Νitro παίζουν beach volley, ενδιαφέρονται μόνο
γιά money, οι φαντασιώσεις τους είναι στο limit up, ένώ ή γλωσσική τους
παιδεία στο limit down... Και ή πολιτεία καθεύδει (ή και ενθαρρύνει;)...
Γιά oλα τά παραπάνω είμαι πολύ σκεπτικός και επιφυλακτικός απέναντι σέ
μια πολιτεία τέτοια. Απέναντι σέ μιά πολιτεία πού προωθεί, συντηρεί και
αμείβει καθηγητές πανεπιστημίου πού μανιωδώςπροπαγανδίζουν μέσα άπό τά
δποια συγγράμματα τους τήν κατάργηση του ελληνικού αλφαβήτου και τήν
αντικατάσταση του από τό λατινικό 5. Στο πλαίσιο της παγκοσμιοποιήσεως
είναι φυσικό κάποιοι νά προσδοκούν ότι μέ τήν επιβολή της αγγλικής θά
ύπαρξη και επιβολή κάποιου δεδομένου «μοντέλου αναπτύξεως» γιά όλον τον
κόσμο. Όπερ σημαίνει νά καταναλίσκουν οι κοινωνίες όλο και περισσότερα
αγαθά σέ μιά ατμόσφαιρα Ντίσνεύλαντ. Ή παγκοσμιοποίηση είναι στενά
συνυφασμένη μέ τήν επιβολή ενός άκρατου καταναλωτισμού, μέ τήν ολίγον
κατ' ολίγον αφαίρεση ή καταστροφή τών εθνικών ιδιαιτεροτήτων, έν τέλει
μέ τήν κατίσχυση μιας αβάστακτης πολιτισμικής ομοιομορφίας 6. Ή
άμερικανοαγγλική θά είναι βέβαια ή γλώσσα στην οποία θά συνεννοούνται (ή
θά γρυλλίζουν) τά άποδέλοιπα τών εθνών μεταξύ τους. Ό Ford, ιδρυτής της
ομώνυμης αμερικανικής αυτοκινητοβιομηχανίας, τό είχε πει κάπως
διαφορετικά αρκετά χρόνια προ τού Β' Παγκοσμίου πολέμου: «Εκεί όπου
αγοράζουν τίς [αμερικανικές] ταινίες σήμερα, θά αγοράσουν ευκολότερα τά
αμερικανικά προϊόντα αύριο».Ή υιοθέτηση άπό πλευράς μας - άκριτη και
βιαστική- τόσων λέξεων της σημερινής γλώσσης της παγκοσμιοποιήσεως
οδηγεί στον γλωσσικό μας ακρωτηριασμό και φυσικά στην πολιτισμική μας
αφυδάτωση. Όπως σωστά σημειώνει ό Σ. Καργάκος7, «ή κρίση, πού ενυπάρχει
στη γλωσσική, δηλαδή στην καθαρά εκφραστική πλευρά τής νεοελληνικής
πολιτισμικής ζωής, γίνεται εντονότερη από τό γεγονός ότι σ' ένα
πολυσήμαντο γλωσσικό πρόβλημα και συγκεκριμένα σε μιά επέλαση ενός
ξενικού τρόπου έκφρασης και σκέψης, εμείς αντιπαραθέτουμε μιά γλωσσική
αδράνεια, μιά γλωσσική αναισθησία». Αυτή ή γλωσσική αδράνεια
χαρακτηρίζει πρωτίστως τήν λεγομένη «πολιτική και πνευματική ηγεσία» τού
τόπου. Όταν τό οιονδήποτε πολιτικό οντά¬ριο πάει clubbing, ομιλεί περί
των media, διακηρύσσει ότι οι θέσεις του είναι politically correct,
ψωνίζει τά πιο in ρούχα από τά πιο exclusive καταστήματα, πίνει πάντα
cocktail, είναι οπαδός ενός super club και συμμετέχει σε debate, τότε τί
νά ελπίσουμε γιά τον συνήθη πολίτη τής χώρας μας; Και οι δυο
ενταφιάζουν - με τον τρόπο του ό καθείς - τήν ελληνική, ενταφιάζοντας
βέβαια «[τά κάρπιμα πολιτιστικά στοιχεία και τή δημιουργική μας θέρμη]
στις δυσώδεις "χωματερές" μιας ληθαργικής πνευματικής ηγεσίας και μιας
αδίστακτης πολιτικής συμφεροντολογίας».Στην τωρινή πορεία ολέθρου, με
τήν πολιτεία καθεύδουσα (αν όχι ποιούσα τίποτε χειρότερο...), εστία
αντιστάσεως πρέπει νά γίνη ό καθένας μας. Στον χώρο τής εργασίας του ό
καθένας. Έχω τήν αίσθηση ότι πρέπει ν' αγωνισθούμε, ό καθένας μας γιά
τήν γλώσσα μας και γιά μιά «ζώσα αντίληψη τής παιδείας»8, γιά νά
γεωργήσουμε συνειδήσεις, συνειδήσεις μάλιστα «πού παράγονται από τήν
κλασική παιδεία [και πού δεν είναι διόλου βολικές στά σύγχρονα καθεστώτα
μας» 8. Χρέος όλων μας είναι νά θυμηθούμε «τής καταγωγής μας τή
φορεσιά». Διότι, παραφράζοντας τον λαμπρό σύγχρονο ιστορικό Κ.
Χατζηαντωνίου, «θυμούμαι σημαίνει υπάρχω. Γιά τόν Ελληνισμό ή μνήμη και ή
γλώσσα είναι οί άσβεστες πυρές τής εθνικής του ενέργειας. Θυμούμαι τόν
Ελληνισμό μου και τήν γλώσσα μου σημαίνει ότι αποκτά ή Ιστορία νόημα».
---------------------------------------------------
1 Και πώς νά εμπλουτίζεται ή ελληνική γλώσσα τής επιστήμης, δταν μεγαλόσχημοι καθηγητές πανεπι¬στημίου (πρώτης βαθμίδος!) υπογράφουν άνερυθριάστως κείμενα βρίθοντα ορθογραφικών λαθών; "Ετσι βλέ¬πουμε σέ κείμενα πανεπιστημιακών μαργαριτάρια δπως «κατευθίνσεων», «κολλυμματων» κ.ά. Οί φοιτητές δέν πηγαίνουν πίσω. Σέ κείμενο τοϋ Συλλόγου Φοιτητών Πολυτεχνικής Σχολής Ξάνθης, 7 μόλις γραμμών, υπήρξαν λάθη δπως «δυστηχώς», «άμεσσες», «ζητάμε νά μας ένημερώσεται»...2 Γνωστή ή φράσις τοΰ φιλοσόφου Βίττγκενστάιν: «Τά δρια τοΰ κόσμου μου είναι τά δρια τής γλώσσας μου».3 "Ιδε τό βιβλίο τής Χ. Τσικοπούλου, «Ή μονοτονική γραφή - Ό σύγχρονος Δούρειος ίππος», έκδ. Παρου¬σία, 1995, Αθήνα.4 Σημειώνει ή Χ. Τσικοπούλου στό προαναφερθέν βιβλίο της «Τά μεσάνυχτα της 11.1.1992 [και ένώ στην συνεδρία της Βουλής τό θέμα ήταν: Συζήτηση στον νόμο γιά τήν εγγραφή μαθητών στά Λύκεια], ένώ είχε περατωθή ή συζήτηση αυτή, τελείως αιφνίδια ώς άρθρο 2, εισάγεται ένα εντελώς άσχετο -και εθνικά πρωτίστως μεγάλο- θέμα: ή επιβολή τοΰ μονοτονικού» (σ. 59).5 Χαρακτηριστική ή περίπτωση τού Αθανασίου Ε. Παπά, καθηγητού τού Πανεπιστημίου Αθηνών, ό όποιος στό βιβλίο του «Διδακτική γλώσσας και κειμένων», τονίζει δτι «μέ τό λατινικό αλφάβητο εισάγουμε τή φωνητική γραφή χωρίς καμμιά οπτική δυσαρέσκεια» (!!!) "Ιδε γιά περισσότερα τό άρθρο τού Γιάννη Ντάσκα «Καταργήστε τά Ελληνικά», Αδέσμευτος Τύπος, Δευτέρα 11/10/1999, σ. 9.6 "Ιδε γιά παράδειγμα, Ο. Ρ&γε 61 Ρ. Κίζζί, «νετ$ Ια ιτιεοϋαΙίχ&Ιίοη Ιοί&ΐε», σσ. 11-20, καθώς και Ο. ί3$Η, «ΐΑαιΙΙιίΓε (1ε ιτ)85$ε εη ςιιεχίϊοη», σσ. 21-36, στην γαλλική επιθεώρηση «Νουνεΐΐε Εοοίε», η. 39, 1982. Ακόμη, τά τεύχη τής επιθεωρήσεως «έΐέπιεπίχ» τού φθινοπώρου 1990 (η. 69) και της ανοίξεως 1991 (η. 70). 7 "Ιδε, Ζ. Καργάκου, «Αλαλία», έκδ. ΟυΐεηοεΓ£, \8 "Ιδε, Ρένου Αποστολίδη, «Κριτική τοϋ Μεταπο έκδοσις ήτο τοΰ Κολλάρου, 1962). α 1986 (δεύτερη εκδοσις).>», έκδ. Τά Νέα Ελληνικά, Αθήνα, 1970 (ή πρώτη
