Η ΘΕΆ ΑΘΗΝΆ ΚΑΙ ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΆ ΤΗΣ

Θεά Αθηνά πιστό αντίγραφο του χρυσελεφάντινου αγάλματος του Φειδία
 

ΠΑΡΟΛΕΣ ΤΙΣ ΑΝΕΠΙΤΥΧΕΙΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΝΑ ΑΝΤΙΓΡΑΨΟΥΝ ΤΗΝ ΥΨΙΣΤΗ ΤΙΜΗ ΤΗΣ ΘΕΑΣ ΑΘΗΝΑΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΔΑΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ,ΟΙ ΥΒΡΕΙΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΓΕΝΕΣΤΕΡΩΝ ΣΦΕΤΕΡΙΣΤΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ,ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΝΤΕ ΔΡΥΜΙΤΕΡΕΣ ΕΝΑΝΤΙΩΝ ΤΟΥΣ .

ΑΣ ΔΟΥΜΕ ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΕΠΙΣΗΜΕΣ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣ ΤΗΣ ΘΕΑΣ ΚΑΙ Ο ΔΙΑΒΑΖΩΝ ΜΕ ΝΟΗΣΗ ΑΠΛΗ ΑΣ ΚΑΤΑΛΑΒΕΙ ΤΟ ΓΙΑΤΙ ΑΝΤΕΓΡΑΨΑΝ ΕΚΕΙΝΗ ΠΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ,ΕΔΩΣΕ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΤΗΝ ΓΝΩΣΗ,ΜΕΤΑ ΤΟΥ ΠΡΟΜΗΘΕΑ ΤΗΝ ΦΩΤΙΑ.

Αθηνά Πρόμαχος (465-450 π.Χ.).Πρόκειται για τη «μεγάλη χαλκή Αθηνά», όπως λεγόταν, έργο του Φειδία, που αφιερώθηκε στην προστάτιδα της πόλης. Για την εκτέλεση του έργου οι Αθηναίοι διέθεσαν δεκάτη (1/10) από τα λάφυρα της νίκης στον Μαραθώνα το 490 π.Χ. Λόγω του ύψους της, εννέα μέτρα, ήταν ορατή από τη θάλασσα προξενώντας δέος και τρόμο.Το 465 μ.Χ. το άγαλμα μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη και χάθηκε.

Αθηνά Παρθένος ή Αθηνά της Βαρβακείου, επειδή βρέθηκε το 1880 κοντά στη Βαρβάκειο Σχολή. Έργο του Φειδία και αυτό, από πεντελικό μάρμαρο, ήταν αντίγραφο του χρυσελεφάντινου αγάλματος της Αθηνάς που βρισκόταν στον Παρθενώνα. Όλα τα σύμβολα της θεάς βρίσκονται σε αυτό το άγαλμα: η αιγίδα με την κεφαλή της Μέδουσας σκεπασμένη με λέπια, τα φίδια ακόμη και στους καρπούς των χεριών αντί για κοσμήματα, η περικεφαλαία που τη στολίζουν άλογα, η ασπίδα και στο χέρι πιθανώς μια Νίκη που πετάει. Στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο βρίσκεται το πλησιέστερο ρωμαϊκό αντίγραφο του αγάλματος.

Αθηνά Λημνία, αφιέρωμα των κληρούχων της Λήμνου. Χάλκινη κι αυτή, φημιζόταν για το κάλλος του προσώπου, τις θαυμάσιες αναλογίες των χαρακτηριστικών και την αυστηρή πνευματική της έκφραση. Κρατούσε το δόρυ, είχε το κράνος στο χέρι και την ασπίδα λοξά στο στήθος. Έχει χαθεί.
Αθηνά Σκεπτομένη. Ανάγλυφο με τη θεά να έχει σκυμμένο το κεφάλι κοιτάζοντας προς μια στήλη που βρίσκεται μπροστά της και η οποία, σύμφωνα με τις υποθέσεις που έχουν διατυπωθεί, μπορεί να ήταν το ορόσημο του ιερού της ή μια επιτύμβια στήλη ή ένας κατάλογος λογαριασμών του ιερού της. Το ανάγλυφο χρονολογείται από τα πρώιμα κλασικά χρόνια (Μουσείο Ακρόπολης). (1)

Άλλα ονόματα τα θεάς Αθηνάς

Η Παλλάς Αθηνά

Το προσωνύμιο –όπως λένε – προέρχεται από τον θάνατο της νύμφης Παλλάντα (κόρη του Τριτωνιδος), την οποία σκότωσε η Αθηνά (για να τιμήσει την φίλη της Παλλάδα έφτιαξε ένα ξύλινο αγαλματάκι , το Παλλάδιον που το κρέμασε στην αιγίδα). Κατά άλλη εκδοχή πήρε το προσωνύμιο αυτό, επειδή γεννήθηκε από το κεφάλι του Δία πάλλοντας το δόρυ της. Η λέξη πάλλαξ σημαίνει νέος ή νέα (εξ ού και παλληκάρι).

Αθηνά η Γλαυκώπις
Η ονομασία αυτή, σύμφωνα με τους μελετητές, χρησιμοποιείται συχνά από τον Όμηρο. Έχει την έννοια γαλανομάτα (γλαυκός+ ωψ, γλαύσσω= λάμπω). Ενδιαφέρον είναι το ότι η κουκουβάγια (αρχ. γλαυξ), το ιερό πουλί της Αθηνάς, προέρχεται από την ίδια ρίζα, ίσως λόγω και των δικών της μεγάλων και λαμπερών ματιών.
Αθηνά η Ατρύωνη
Ακούραστη στην μάχη.
Αθηνά η Λαοσσός
Εμψυχώτρια των πολεμιστών.
Αθηνά η Ίππια
Προστάτρια των αλόγων, Ίππιος λεγόταν και Ποσειδώνας. Ο Πήγασος, το ποιητικό άλογο ήταν δικό της δημιούργημα
Αθηνά η Πολιάς
Διότι προστατεύει την πόλη.
Αθηνά η Αγοραία
Προστάτευε τις Εκκλησίες του Δήμου.
Η Μήτηρ Αθηνά (στην Ηλεία)
Προστάτευε την μητρότητα.
Αθηνά η Χαλινίτιδα
Επειδή με το χαλινάρι της τιθάσεψε τον Πήγασο.
Αθηνά η Παναχαΐδα
(στην Πάτρα)
Αθηνά η Παιονία
(στον Ωρωπό)
Αθηνά η Αλεξίκακος
Αυτή που διώχνει το κακό (διότι βάζει μόνο το καλό στο μυαλό της).
Αθηνά η Στάθμια
Διότι έδωσε το αλφάδι στους ξυλουργούς.
Αθηνά η Καμινία
Έδωσε την κάμινο στους σιδηρουργούς
Αθηνά η Βομβυλία
(Σουραύλω) επειδή με το κόκαλο του ελαφιού κορόιδευε τους θρήνους της Σθενώ και της Ευρυάλης.
Η Εργάνη Αθηνά
Προστάτευε τις οικιακές εργασίες.
Αθηνά η Βουδεία ή Βοαρμία
Έμαθε τους ανθρώπους να ζεύουν τα βόδια.
Αθηνά η Μηχανίτιδα
Διότι επινοούσε όλο νέες τέχνες. Βοήθησε στην ναυπήγηση της Αργούς.
Αθηνά η Πολύβουλος ( κατά τον Όμηρο)
Δηλαδή με πολύ φρόνηση.
Αθηνά η Αρεία
Το προσωνύμιο αυτό το απέκτησε η θεά Αθηνά κατά τη δίκη του Ορέστη στον Άρειο Πάγο για το φόνο της μητέρας του, Κλυταιμνήστρας.
Ο κατάλογος, όπως τουλάχιστον λέγουν οι ερευνητές, συνεχίζεται!..(2)

Και … θεά τής Ειρήνης;

Για “ένα πορτρέτο από χαλκό”, διαβάζουεμε  στο Βήμα,  που λέι τα εξής:  “Το πρόσωπο της θεάς έχει ωραίο οβάλ σχήμα με στρογγυλό πιγούνι και χείλη μικρά και σαρκώδη, τονισμένα χρωματικά με ένα λεπτό φύλλο καθαρού χαλκού. Η μύτη της είναι λεπτή και μικρή και τα μεγάλα της μάτια ήταν ένθετα από ελεφαντόδοντο ή οστό, κάτι που υποθέτουν οι αρχαιολόγοι εξαιτίας ενός πολύ μικρού θραύσματος που βρέθηκε στην αριστερή κόγχη του οφθαλμού. Τα μαλλιά της είναι τραβηγμένα πίσω και δεμένα με έναν κρίκο, ενώ μπούκλες επιστέφουν το μέτωπο καθώς βγαίνουν κάτω από την περικεφαλαία. Η θεά στέκεται με το βάρος στηριγμένο στο δεξί της πόδι και φοράει σανδάλια με πλατφόρμες που μόλις φαίνονται κάτω από το μακρύ πέπλο της. Φέρει την αιγίδα στο στήθος με γοργόνειο στο κέντρο, το κράνος της είναι κορινθιακού τύπου. Είναι ήρεμη, δεν έχει επιθετική στάση ούτε κρατάει όπλα. Είναι μια Αθηνά σε καιρό ειρήνης.” (3).
Μήπως εδώ θα μπορούσαμε να πούμε ότι έχουμε να κάνουμε με την Αθηνά ως … θεά της Ειρήνης;

ΥΜΝΟΣ ΤΗΣ ΘΕΑΣ ΑΘΗΝΑΣ ΚΑΤΑ ΤΑ ΟΡΦΙΚΑ

Παλλὰς μουνογενή<ς>, μεγάλου Διὸς ἔκγονε σεμνή, δῖα, μάκαιρα θεά, πολεμόκλονε, ὀμβριμόθυμε, ἄρρητε, ῥητή, μεγαλώνυμε, ἀντροδίαιτε, ἣ διέπεις ὄχθους ὑψαύχενας ἀκρωρείους ἠδ᾽ ὄρεα σκιόεντα, νάπαισί τε σὴν φρένα τέρπεις,   ὁπλοχαρής, οἰστροῦσα βροτῶν ψυχὰς μανίαισι, γυμνάζουσα κόρη, φρικώδη θυμὸν ἔχουσα, Γοργοφόνη, φυγόλεκτρε, τεχνῶν μῆτερ πολύολβε, ὁρμάστειρα, φίλοιστρε κακοῖς, ἀγαθοῖς δὲ φρόνησις· ἄρσην μὲν καὶ θῆλυς ἔφυς, πολεματόκε, μῆτι, αἰολόμορφε, δράκαινα, φιλένθεε, ἀγλαότιμε, Φλεγραίων ὀλέτειρα Γιγάντων, ἱππελάτειρα, Τριτογένεια, λύτειρα κακῶν, νικηφόρε δαῖμον, ἤματα καὶ νύκτας αἰεὶ νεάταισιν ἐν ὥραις, κλῦθί μου εὐχομένου, δὸς δ᾽ εἰρήνην πολύολβον καὶ κόρον ἠδ᾽ ὑγίειαν † ἐπ᾽ εὐόλβοισιν † ἐν ὥραις, γλαυκῶφ᾽, εὑρεσίτεχνε, πολυλλίστη βασίλεια

Ώ Παλλάδα μονογενής, πού είσαι το σεμνό τέκνον του μεγάλου Διός, σεβαστή μακαριά θεά, πού διεγείρεις τον θόρυβο του πολέμου, κρατερόκαρδε. Σύ αγαπάς τα όπλα οιστρηλατείς (ξεσηκώνεις) τις ψυχές των ανθρώπων με μανίες είσαι ή κόρη πού γυμνάζεις (ασκείς) καί έχεις φρικτήν οργήν (διότι τρομάζουν με την Οργή σου). Εσύ εφόνευσες την Γοργόνα, αποφεύγεις το συζυγικό κρεββάτι, αλλά είσαι ή πολυευτυχισμένη μητέρα των τεχνών. Εσύ παρέχεις παρορμήσεις, αγαπάς να ξεσηκώνης οίστρον (μανίαν) εις τους κακούς, εις τους ανθρώπους όμως είσαι ή φρόνησις (ή φρονιμάδα) εγεννήθης εκ φύσεως αρσενική καί θηλυκή, εσύ γεννάς τους πολέμους, αλλά είσαι και ή σύνεσις. Ποικιλόμορφε, πού βλέπεις με οξύτητα, ενθουσιαστική, πού έχεις λαμπράν τιμήν εσύ εξωλόθρευσες τους Φλεγραίους γίγαντας, εσύ οδηγείς τους ίππους. Είσαι ή Τριτογένεια μας απαλλάσσεις από τα κακά, είσαι ή θεά. πού μας φέρεις την νίκην ή γαλανομάτα, ή εφευρίσκουσα τέχνας, ή βασίλισσα πού δέχεται πολλές ικεσίες ήμερα καί νύχτα πάντοτε στις τελευταίες ώρες άκουσε τις ευχές μου καί δόσε μας είρήνην, πού παρέχει πολλήν εύτυχίαν, καί ικανοποίησιν καί υγείαν μ’ ευτυχισμένες ώρες.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
1. Πηγή: Το Βήμα, Μ. Θερμού, 14/11/10
2. Πηγή: http://www.hellinon.net
3. Πηγή: Το Βήμα, Μ. Θερμού, 14/11/10