ACTION M ..: Η ορειχάλκινη πλάκα του Ιδαλίου

Σημαντικό τεκμήριο που υποδηλώνει την πολιορκία και υποταγή του Ιδαλίου στο Κίτιον το 470 π.χ. περίπου είναι η περίφημη «πλάκα του Ιδαλίου», μια χαραγμένη μπρούντζινη πλάκα σε Κυπρο-συλλαβική γραφή, που βρέθηκε πάνω από τη Δυτική Ακρόπολη.

Κατά την περίοδο της βασιλείας του Στασύκυπρου η πόλη του Ιδαλίου πολιορκήθηκε από τους Κιτιείς (Φοίνικες) με τη βοήθεια των Μήδων (Πέρσες). Λόγω της δύσκολης κατάστασης που βρέθηκε η πόλη, ο βασιλιάς Στασύκυπρος και η πόλη συμφώνησαν με το γιατρό Ονάσιλο γιό του Ονασίκυπρου και τους γιατρούς αδελφούς του να φροντίζουν τους πληγωμένους με χρηματικό αντάλλαγμα ή παραχώρηση κτημάτων.

Η συμφωνία ήταν κατατεθειμένη στο ναό της Αθηνάς αφού ήταν η κύρια θεότητα της πόλης, και υποδεικνύει ότι οι όρκοι και οι συμφωνίες που γίνονταν ενώπιον κάποιας θεότητας ήταν απαραβίαστες.

Η πλάκα αυτή πρέπει να ανεβρέθηκε λίγο πριν το 1850, πέρασε στην κατοχή του γάλλου Δούκα ντε Λουϋν και κληροδοτήθηκε στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού το 1862.

Είναι πολύ σημαντικό στοιχείο το γεγονός ότι τη σύμβαση αυτή, που έγινε μάλιστα σε κρίσιμη στιγμή πολέμου, σύναψαν με το γιατρό Ονάσιλο όχι μόνο ο ανώτατος άρχοντας αλλά ο βασιλιάς και η πόλη. Η συχνή αναφορά σ' ολόκληρο το κείμενο της επιγραφής στο βασιλιά και στην πόλη ως το ένα από τα συμβαλλόμενα μέρη, φανερώνει ότι στο Ιδάλιο ο βασιλιάς δε συγκέντρωνε από μόνος του όλες τις εξουσίες, ούτε καν σε ώρες έκτακτης ανάγκης. Ήταν μ' αυτή τη βάση που υποστηρίχτηκε η άποψη ότι στην πόλη του Ιδαλίου είχαν εισχωρήσει δημοκρατικά στοιχεία που οφείλονταν στην επιρροή των Αθηνών.
Από το περιεχόμενο αυτής της πινακίδας εξάγεται το συμπέρασμα ότι εκείνη την εποχή υπήρχαν:

(α) Ατομική ιδιοκτησία
(β) Ιδιοκτησία του Βασιλιά (αντίστοιχο της σημερινής Κρατικής Ιδιοκτησίας)
(γ) Ιδιοκτησία της Πόλης (Κοινοτική Ιδιοκτησία)
(δ) Εκκλησιαστική Ιδιοκτησία
(ε) Κληρονομική διαδοχή
(στ) Φορολογία των εισοδημάτων από τη γη
(η) Προστασία του τίτλου ιδιοκτησίας με εγγυητές το Βασιλιά, την πόλη, και την Ιέρεια προστάτιδα της πόλης Αθηνά, και με ποινικές ρήτρες σε όποιο διώξει από τα χωράφια αυτά, τον Ονάσιλο, τα αδέλφια του ή και τα παιδιά του.

Η πινακίδα του Αρχαίου Ιδαλίου χρησιμοποιείται ως έμβλημα από το Τμήμα Κτηματολογίου.

Με πρωτοβουλία του Ομίλου Τοπικής Ιστορίας Κύπρος (Ο.Τ.Ι.Κ) και σε συνεργασία με το Δήμο Ιδαλίου και το Τμήμα Αρχαιοτήτων, πιστό αντίγραφο της περίφημης πλάκας εκτίθεται στο Τοπικό Αρχαιολογιο Μουσείο Ιδαλίου από το Νοέμβριο 2010. Το αντίγραφο κατασκευάστηκε μέσα από ερευνητικό πρόγραμμα της Ecole Centrale Paris υπό την εποπτεία και καθοδήγηση του καθηγητή Patrick Callet σε συνεργασία με την Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας. Αυτό είναι μεγάλο ιστορικό γεγονός για την πόλη του Ιδαλίου, αφού πιστό αντίγραφο ενός από τα σημαντικότερα ευρήματα των αρχαιολογικών ανασκαφών στην Κύπρο, εκτίθεται στο χώρο απ’ όπου γεννήθηκε.

Aπόκτηση πιστού αντίγραφου για μόνιμη έκθεση στο Τοπικό Μουσείο Αρχαίου Ιδαλίου.

Χαιρετισμός της Υπουργού Συγκοινωνιών και Έργων δρος Ερατώς Κοζάκου - Μαρκουλλή στην επίσημη τελετή παραλαβής του αντιγράφου της χάλκινης πινακίδας του Ιδαλίου, στο Τοπικό Μουσείο Αρχαίου Ιδαλίου - 11/11/2010

«Eίναι με ιδιαίτερη χαρά και συγκίνηση που απευθύνω χαιρετισμό στη σημερινή ιστορική τελετή παραλαβής του αντιγράφου της περίφημης χάλκινης πινακίδας του Αρχαίου Ιδαλίου.

Η ιστορική και αρχαιολογική αξία του αντικειμένου αυτού είναι τόσο μεγάλη που, ακόμη και η έκθεση αντιγράφου της εμπλουτίζει σημαντικά το Τοπικό Μουσείο Αρχαίου Ιδαλίου, το οποίο στόχο έχει την προβολή του ιδιαίτερου αρχαιολογικού πλούτου του Ιδαλίου, αλλά και της γύρω περιοχής.

Παραλαμβάνουμε σήμερα από τον κ. Michel Amandry, Διευθυντή του Τμήματος Νομισμάτων και Μετάλλων της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας, το πιστό αντίγραφο ενός αρχαιολογικού ευρήματος μοναδικής αξίας για τον πολιτισμό μας. Η χάλκινη πινακίδα του 5ου αιώνα π.Χ., φέρει και στις δύο της όψεις εγχάρακτη επιγραφή στο κυπριακό συλλαβάριο και παρέχει ιδιαίτερα σημαντικές πληροφορίες για το πολιτικό σύστημα και τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες στα χρόνια του πολέμου του βασιλείου του Ιδαλίου με τους Φοίνικες του Κιτίου. Εκτός από τη μεγάλη της αξία ως μοναδικό δείγμα επιγραφικής, η πινακίδα μας δίνει πολύ σημαντικές πληροφορίες για τη δομή της κοινωνίας στο αρχαίο βασίλειο του Ιδαλίου. Μαρτυρεί τις ελληνικές δημοκρατικές επιδράσεις στο πολίτευμα του αρχαίου βασιλείου, δίνει πληροφορίες για ένα από τα αρχαιότερα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα και μας ενημερώνει για το πώς ήταν οργανωμένος ο διαχωρισμός της γης, με θεσμούς ανάλογους του σημερινού κτηματολογίου.

Η πινακίδα ανατέθηκε και αναρτήθηκε στον ναό της Αθηνάς, στην ακρόπολη της πρωτεύουσας του βασιλείου, για να βρεθεί ξανά, γύρω στο 1850, από Δαλίτη γεωργό στη δυτική ακρόπολη του αρχαίου Ιδαλίου. Το μοναδικό αυτό αντικείμενο κατέληξε στην ιδιωτική συλλογή του Honore d’ Albert, duc de Luynes και στη συνέχεια, το 1862 δωρήθηκε στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας.

Η ευγενική χειρονομία της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας να κατασκευάσει και να παραδώσει στις κυπριακές Αρχές το αντίγραφο που υποδεχόμαστε σήμερα, αποτελεί έμπρακτη απόδειξη ότι τα μουσεία του δυτικού κόσμου, τα οποία έχουν στην κατοχή τους σημαντικές κυπριακές αρχαιότητες, μπορούν με χειρονομίες σαν και αυτές, να απαλύνουν, ως ένα σημείο, το μεγάλο πλήγμα που δέχθηκε η πολιτιστική κληρονομιά του τόπου μας, με τις λαθραίες ανασκαφές και τις αμέτρητες εξαγωγές κυπριακών αρχαιοτήτων στο εξωτερικό κατά τον 19ο αιώνα. Εκφράζω γι΄ αυτό τις θερμές μου ευχαριστίες προς τον κ. Bruno Racine, Πρόεδρο της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας και τον κ. Michel Amandry, Γενικό Έφορο και Διευθυντή του Τμήματος Νομισμάτων και Μετάλλων της Βιβλιοθήκης.

Ολοκληρώνοντας, θα ήθελα να ευχαριστήσω, επίσης, τον Δήμαρχο Ιδαλίου κ. Λεόντιο Καλλένο, το Δημοτικό Συμβούλιο και τον «Όμιλο Τοπικής Ιστορίας Κύπρος» για τη μεγάλη τους συμβολή στην πραγματοποίηση της κατασκευής του αντιγράφου καθώς επίσης και τον Καθηγητή κ. Patric Callet και την ομάδα των Γάλλων επιστημόνων, οι οποίοι εργάστηκαν για την κατασκευή του αντιγράφου αυτού και να τονίσω τη σημασία που το κράτος προσδίδει στις προσπάθειες για τη διάσωση της αρχαιολογικής μας κληρονομιάς. Εξάλλου, αυτές τις δύσκολες ώρες που περνά η ημικατεχόμενη πατρίδα μας, είναι πιστεύω σημαντικό να προβάλλουμε την ιστορία και τον πολιτισμό μας. Γιατί, όσοι εμπλέκονται με οποιονδήποτε τρόπο στις διαδικασίες για εξεύρεση λύσης στο κυπριακό πρόβλημα, οφείλουν να γνωρίζουν ποιοί είμαστε και ποιά ιστορία κουβαλάμε».

Μετάφραση του κειμένου της πλάκας:

Όταν την πόλη Ιδάλιον πολιορκούσαν οι Πέρσες κι’ οι Κιτιείς, τη χρονιά του Φιλοκύπρου του γιου του Ονασαγόρα / ο βασιλιάς Στασύκυπρος κι’ οι πολίτες οι Ιδαλιώτες προέτρεπαν τον Ονάσιλον τον γιο του Ονασικύπρου / τον γιατρό και τους αδελφούς του, να θεραπεύουν τους ανθρώπους τους πληγωμένους στη μάχη / χωρίς πληρωμή· κι’ έτσι συμφώνησαν ο βασιλιάς κι’ οι πολίτες με τον Ονάσιλον / και με τους αδελφούς του, αντί της πληρωμής από μέρους των πληγωμένων κι’ αντί φιλοδωρήματος, να δώσουν από το / θησαυροφυλάκιο του βασιλιά κι’ από την πόλη ένα τάλαντο ασημιού· ή να δώσουν, αντί του / ταλάντου αυτού από ασήμι, ο βασιλιάς κι’ οι πολίτες στον Ονάσιλον και στους αδελφούς/ του από τη γη του βασιλιά, που βρίσκεται στην περιοχή του Αλαμπριάτα, τον χώρο / που ‘ναι στο λιβάδι, που συνορεύει με το αμπέλι (;) του Όγκαντος, κι’ όλα τα υπάρχοντα εκεί φυτά / να τον καρπούνται (τον χώρο) με όλα τα πωλήσιμα σ’ όλη τους τη ζωή αφορολόγητα· αν κάποιος βγάλη τον Ονάσιλον ή τους/ αδελφούς του ή τα παιδιά των παιδιών του Ονασικύπρου απ’ αυτόν τον χώρο, / λοιπόν όποιος τους βγάλη, οπωσδήποτε θα πληρώση στον Ονάσιλον και στους αδελφούς του / ή στα παιδιά τους αυτό το ασήμι, ΄να τάλαντο ασημιού. / Και σε μόνον τον Ονάσιλον, χωριστά από τους άλλους αδελφούς του, συμφώνησε ο βασιλιάς / κι’ οι πολίτες να δώσουν, αντί φιλοδωρήματος στην πληρωμή του, 4 / πελέκια ασημιού / και δυο διπλές μνας Ιδαλιώτικες· ή να δώση ο βασιλιάς κ’ οι πολίτες στον Ονάσιλον, αντί αυτού του ασημιού, από τη γη του βασιλιά, που ‘ναι στην πεδιάδα του Μελανία, / τον χώρο που συνορεύει με το αμπέλι(;) του Αμενία, κι’ όλα τα υπάρχοντα εκεί φυτά, / τον χώρο τον συνεχόμενο με τον ποταμό Δρύμιο και με / της ιέρειας της Αθηνάς, και το περιβόλι που ‘ναι στα χωράφια του Σίμιδος, / που το είχε αμπέλι(;) ο Διείθεμις ο Αρμανεύς, το συνεχόμενο με του Πασαγόρα, / του γιου του Ονασαγόρα, κι’ όλα τα υπάρχοντα εκεί φυτά να τα καρπούται με όλα / τα πωλήσιμα σ’ όλη του τη ζωή αφορολόγητα· αν κάποιος τον Ονάσιλον ή τα παιδιά του Ονασίλου / από τη γη αυτή ή από το περιβόλι τούτο τους βγάλη, / λοιπόν όποιος τους βγάλη θα πληρώση στον Ονάσιλον ή στα παιδιά του αυτό το ασήμι, 4 πελέκια από ασήμι / και δυο διπλές μνας Ιδαλιώτικες· κι’ αυτή τη δέλτο, αυτά τα λόγια τα χαραγμένα, / ο βασιλιάς κ’ οι πολίτες κατέθεσαν στη θεά Αθηνά, που ‘ναι στο Ιδάλιο, / με όρκους να μη παραβούν αυτές τες ρήτρες σ’ όλη τους τη ζωή. / Οποιοσδήποτε παραβή αυτές τες ρήτρες είθε να πέση πάνω του η παράβαση σαν ανοσιούργημα· αυτές βέβαια / τις γαίες κι’ αυτά τα περιβόλια θα τα έχουν αιώνια τα παιδιά του Ονασικύπρου και τα παιδιά των παιδιών / τους, αυτά που θα ‘ναι στην περιοχή του Ιδαλίου.