Ελληνική Προϊστορία
Οι Μάντεις – οι Προφήτες
Οι
Σιβύλλες ήσαν οι πιο αρχαίες προφήτισσες του θεού Απόλλωνος, οι οποίες είχαν
οράματα, θεϊκές αναλαμπές, μετά από έντονους σωματικούς σπασμούς. Η πιο
ξακουστή ως πρώτη ιέρεια προφήτισσα του Απόλλωνος ήτο η Σίβυλλα Ηροφίλη,
θυγατέρα τις Ιδαίας Νύμφης. Κάποιοι θεωρούν ως πατέρα της τον Γλαύκο τον
Ανθηδόνιο, ο οποίος είχε διδάξει την μαντική και εις τον Απόλλωνα.
Όμως
από τις πιο γνωστούς εις την αρχαιότητα Μάντης, προφήτης [και ιατρός ή ιερέας
θεραπευτής που ήξερε μαγικά και ιατρικά βότανα] ήτο ο Μελάμπους. Υιός του
Αμυθάονος και της Ειδομένης θυγατέρος του Φέρητος και αδερφός του Βίαντος από
την Πύλο. Ένας από τους μεγαλύτερους Έλληνες προφήτες και θαυματοποιούς ήτο και
ο Γλάνις. Είχε πρεσβύτερο αδερφό, τον Βάκινο, τον προφήτη. Θεωρείται εν τούτοις
βέβαιον ότι αμφότερα τα ονόματα δεν ήσαν ονόματα προσώπων αλλά τάξεων προφητών
και θαυματοποιών του 8ου έως του 6ου π.Χ. αιώνων. Επίσης χρησμούς και τα
θαύματα τούτων παρωδεί ο Αριστοφάνης.
Η
Ερατώ νύμφη και προφήτισσα εις το ιερό του Πανός εις την Αρκαδία, όπως επίσης
εις το ιερό της Δεσποίνης εις την Αρκαδία εις το οποίο «έκαιε αενάως το πυρ».
Είναι η αργότερα συζευχθείσα τον Αρκάδα.
Ο
Άβαρις ή Άβαδις του είχε δοθεί από τον Απόλλωνα το χάρισμα να είναι μάντης να
κάνει θαύματα και να θεραπεύει αρρώστιες.
Ο
Νηρέας, θαλάσσια θεότητα – δαίμων ικανός μάντης, υιός του Τιτάνος Ωκεανού και
της Τηθύος ή κατ΄ άλλους υιός του Πόντου και της Γαίας. Ο οποίος είχε όμως την
ικανότητα της μεταμορφώσεως.
Ο
Τειρεσίας όταν ήτο έφηβος, ως είδε το γυμνό κορμή της θεάς Αθηνάς. Η τιμωρία
του που αντίκρυσε αυτό το θέαμα ήτο να μην ξαναδούν τα μάτια του, το φως του
Ηλίου. Η Αθηνά ακούμπησε τις παλάμες της επάνω εις τα μάτια του άτυχου νέου και
τα βύθισε εις το σκοτάδι. Ευτυχώς για τον τυφλό Τειρεσία η μητέρα του Χαρίκλω υπήρξε
ακόλουθος της θεάς, όπου πιθανόν να ήτο παρούσα εις το γεγονός, και γι’ αυτό
και η θεά του έδωσε το χάρισμα της μαντείας. Όξυνε την ακοή του καθαρίζοντάς
του τα αυτιά, ώστε να μπορεί να ερμηνεύει την λαλιά των πουλιών και των ζώων,
ενώ του έδωσε ένα ραβδί αγριοκερασιάς για να μπορεί να περπατάει «ωσάν να
βλέπει». Έζησε επτά ζωές ενώ παρέμεινε μάντης και μετά θάνατον, τον οποίο είχε
συμβουλευθεί ο Οδυσσέας όταν κατέβηκε εις τον Άδη.
Όταν
ή το νέος ο Τειρεσίας κτύπησε με το ραβδί του, περιφερόμενος εις τις πλαγιές
του όρους Κυλλήνη, ένα θηλυκό φίδι την ώρα του ζευγαρώματός του. Προς μεγάλη
έκπληξη ο μάντης μεταμορφώθηκε γυναίκα αμέσως.
Ο
Τειρεσίας έζησε επτά χρόνια σαν γυναίκα, ώσπου συνάντησε το ίδιο ζευγάρι φιδιών
και πάλι εν μέσω περιπτύξεων, αυτήν την φορά όμως κτύπησε το αρσενικό, γι΄αυτό
και επανήλθε εις την πρώτη του αντρική μορφή.
Η
θητεία του και στα δυο φύλα δεν πέρασε απαρατήρητη. Όταν κάποτε ο Δίας
διαφώνησε με την Ήρα για το ποιο από τα δυο φύλα απολαμβάνει τον έρωτα,
σκέφθηκαν να καλέσουν ως διαιτητή τον Τειρεσία.
Ο
μάντης ήτο κατηγορηματικός : Αν μπορέσουμε να χωρίσουμε την ηδονή σε δέκα ίσα
μέρη, είπε, τότε η γυναίκα απολαμβάνει τα εννέα και το ευχαριστιέται μάλιστα με
την ψυχή τις και ο άντρας το ένα.
Η
απάντηση αυτή δεν άρεσε καθόλου εις την Ήρα, που έκρινε ότι ο Τειρεσίας πρόδωσε
ένα πολύτιμο γυναικείο μυστικό, γι’ αυτό και τον τιμώρησε με τύφλωση. Ο Δίας,
που δεν μπορούσε να αναιρέσει απόφαση άλλου θεού, τον προίκισε με το χάρισμα
της μαντείας αλλά και με την δυνατότητα να χαρεί επτά ζωές, πράγμα που δε
χαροποίησε καθόλου τον Τειρεσία.
Η
Μαντώ θυγατέρα του μάντου Τειρεσίου, υπήρξε και αυτή πολύ μεγάλη μάντισσα.
Ο
Άνιος ο υιός του Απόλλωνος και τις Ροιούς ήτο μάντης. Μάντη τον χαρακτηρίζει
και ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς εις το βιβλίο του «Προτρεπτικός» [37.1] και τους
«Στρωματείς» [288.15] – «Ήρωες και Άγιοι», Γιώργος Σιέττος.
Ο
Λοξίας προφήτης από τον πατέρα του Δία, εις τον οποίο αναφέρει ο Αισχύλος εις
τον «Ευμενίδη» [1719]. Η Φημονόη η οποία ήτο η πρώτη προφήτιδα του Απόλλωνος.
Άλλους προφήτες που αναφέρει ο Παυσανίας είναι : ο Ακήρατος, ο Ωλλήνας, ο
Εχεκράτης και ο Νίκανδρος εις το Χ.V.8
Η
προφητεία του Μάντου Αρίσταντου εις τα μυστήρια των Κάβειρων για την γέννηση
του Μεγίστου Αλεξάνδρου [Όταν η Ολυμπιάδα ήτο μικρή σε ηλικία γνωρίστηκε με τον
Φίλιππο τον Μακεδόνα εις την Σαμοθράκη εις τα Καβείρια Μυστήρια, όπου ο
Φίλιππος ζήτησε από τον θείο της, τον Αρύββα να την νυμφευθεί, και την
νυμφεύθηκε.
Όταν
η Ολυμπιάδα έμεινε έγκυος είδε εις τον ύπνο της ότι ο Φίλιππος, ο σύζυγός της
έβαλε εις την κοιλιά της Ολυμπιάδος μια σφραγίδα ενός Λεονταριού. Την επομένη μέρα κάλεσε τον Μάντη Αρίσταντο
από την Τελμισό της Λυκίας, της Μικράς Ασίας να του εξηγήσει τι σημαίνει το
όνειρο. Ο Μάντης Αρίσταντος προφήτευσε την γέννηση του Μεγάλου Αλεξάνδρου,
λέγοντας εις τον Φίλιππο, πώς η γυναίκα σου θα γεννήσει ένα παιδί Λεονταρίσιο,
που θα έχει ψυχή και χαρακτήρα Λέοντος, γεννημένο την εποχή των λεόντων
[αστρολογική περίοδο]. Η προφητεία αυτή εκπληρώθηκε εις την συνέχεια με την
δράση του Μεγίστου των Ελλήνων Αλεξάνδρου, αλλά και την περίοδο της γεννήσεως
του, του λέοντος.
Ο
Αίσακος είχε μαντικές ικανότητες, ήτο υιός της θυγατέρος του μάντου Μέροπος
Αρίσβης. Είναι ο ίδιος ο οποίος ερμήνευσε το όνειρο της Εκάβης, όταν είδε ότι
γέννησε ένα ξύλο και από μέσα του ξετυλίγοντο αμέτρητα φίδια. Η ερμηνεία του
που αποδείχθηκε σωστή, ήτο πως το παιδί που θα γεννούσε, δηλαδή ο Πάρις θα ήτο
ο υπαίτιος της καταστροφής της Τροίας.
Ο
Φιλόστρατος αναφέρει ότι ο Απολλώνιος ο Τυανεύς ήτο και προφήτης.
Ο
Πλούταρχος εις το βιβλίο του «Πύρρος» εις το 31.3 αναφέρει την μάντιδα
Απολλωνίδα.
Η
τελευταία προφητεία της Πυθίας : «Έστ’ ήμαρ ότε Φοίβος πάλιν ελεύσεται και ές
αεί έσεται», δηλαδή «θα έρθει μια μέρα που ο Φοίβος [Απόλλων] θα επιστρέψη και
θα μείνη για πάντα».
Μια
προφητεία είχε δώσει και ο Απολλώνιος ο Τυανέας, όπως μας πληροφορεί ο
Φιλόστρατος κατά την Επιδαύρεια μύησή του. Ο Φιλόστρατος αφηγείται τα ακόλουθα
: ο Ιεροφάντης δεν εδέχθηκε να τον μυήσει, καθ’ όσον εθεωρείτο όχι απλώς ως
φιλόσοφος, αλλά ως γόης, μη επιτρεπομένου μυήσαι γόητα μηδέ την Ελευσίνα
ανοίξαθ ανθρώπω μη καθαρώ τα δαιμόνια.
Ο
Απολλώνιος τότε χωρίς να επηρεασθεί απήντησε : «Δεν είπες το μεγαλύτερον δι’
όσα ημπορούσες να με εγκαλέσεις, διότι περί της τελετής εγώ γνωρίζω περισσότερα
ή Σύ. Ήλθον δε να μυηθώ από άνθρωπον σοφώτερον εμού».
Οι δε
παριστάμενοι συνεχίζει επήνησαν τον Απολλώνιον, διότι τόσο σθεναρώς απήντησε,
αλλά και ο Ιεροφάντης, επειδή ενόμισεν ότι η ενέργειά του δεν ήρεσεν εις τις
πολλούς, μετέβαλε τόνον και είπεν εις τον Απολλώνιον : μυού σοφός γαρ τις ήκειν
έοικας.
Ο
Απολλώνιος τότε απάντησε : «θα μυηθώ και θα με μυήσει ο δείνα, μετά από Σε».
Πράγματι εμυήθηκε από τον «δείνα», ο οποίος έγινε Ιεροφάντης μετά
τέσσερα έτη. Έτσι ο Απολλώνιος επροφήτευσε την ανακύρηξη του επομένου
Ιεροφάντους, όπου και μυήθηκε μέσω αυτού.[Φιλόστρατος 1-2 «Τα εις τον Τυανέα Απολώνιον»
XVIII,5. 27 –XXIV, 30]
Ο
Παυσανίας αναφέρει ότι η μαντεία από το πέταγμα των πουλιών ήτο εύρημα του
Παρνασσού, ο οποίος ήτο υιός τις νύμφης Κλεοδώρας και του Ποσειδώνος.
Ο
Στράβων εις τα γεωγραφικά του αναφέρει : [12] κατ’ ἀρχὰς μὲν οὖν ἄνδρες ἦσαν οἱ
προφητεύοντες: καὶ τοῦτ’ ἴσως καὶ ὁ ποιητὴς ἐμφαίνει: ὑποφήτας γὰρ καλεῖ, ἐν οἷς
τάττοιντο κἂν οἱ προφῆται: ὕστερον δ’ ἀπεδείχθησαν τρεῖς γραῖαι, ἐπειδὴ καὶ
σύνναος τῷ Διὶ προσαπεδείχθη καὶ ἡ Διώνη. Σουίδας μέντοι Θετταλοῖς μυθώδεις
λόγους προσχαριζόμενος ἐκεῖθέν τέ φησιν εἶναι τὸ ἱερὸν μετενηνεγμένον ἐκ τῆς
περὶ Σκοτοῦσσαν Πελασγίας (ἔστι δ’ ἡ Σκοτοῦσσα τῆς Πελασγιώτιδος Θετταλίας ),
συνακολουθῆσαί τε γυναῖκας τὰς πλείστας, ὧν ἀπογόνους εἶναι τὰς νῦν προφήτιδας:
ἀπὸ δὲ τούτου καὶ Πελασγικὸν Δία κεκλῆσθαι: Κινέας δ’ ἔτι μυθωδέστερον.φρ. 1.
Δηλαδή και μια πλήρη αναφορά δια τους προφήτες και τις προφήτιδες, γνωστοί κατά
την αρχαιότητα.
Χριστιανική ιστορία
Οι Μάντεις – οι Προφήτες
Στα
χρόνια πριν την γέννηση του Χριστού υπήρξαν πολλοί προφήτες όπως ο Ιεζεκιήλ, ο
Ησαΐας, ο Ιερεμίας και άλλοι πολλοί.
Μπορεί σήμερα να μην υπάρχουν μάντεις – προφήτες αλλά υπάρχουν έθιμα που
δείχνουν ότι ο λαός έχει τους δικού του μάντεις σήμερα, ειδικότερα μέσα από
έθιμα και ήθη του λαού μας όπως οι κάτωθι :
Διάφορες μαγικές συνήθειες αποβλέπουν εις την εξασφάλιση υγείας, καλής
σοδειάς, πολλαπλασιασμού των κοπαδιών κ.ά. Οι κυριώτερες από τις συνήθειες
είναι :
1ον
συνήθεια είναι η ανανέωση του νερού, όπου με τον καινούργιο έτος πρέπει και το
νερό των λαγηνιών να ανανεωθεί με καινούργιο ή νιό ή αϊβασιλιάτικο νερό. Η
πράξη συνοδεύεται με προσφορές δηλαδή κεράσματα εις την βρύση, ώστε να
εξευμενίσει την νεράϊδα, το ξωτικό, ή το στοιχειό που κατοικεί σε αυτήν. Λέγουν
ότι το νερό κοιμάται και πρέπει με προσοχή να ξυπνήσει, να μην κακοπάθει
εκείνος, που ασυλλόγιστα θα το ξυπνούσε.
Εις
την νήσο Σκύρο, από το βράδυ της παραμονής της πρωτοχρονιάς, οι γυναίκες χύνουν
όλο το νερό από τις στάμνες και το πρωΐ, μόλις τελειώσει η λειτουργία, τα
απολείτουργα, θα πάνε τότε να φέρουν το νιό νερό, δια να δροσίσουν το σπίτι
της. Παίρνουν και βάζουν εις τις τσέπες τους σύκα, σταφίδες, μουστόπιτες,
καρύδια, και ότι άλλα καλούδια έχει η κάθε μια, ώστε να γλυκάνουν τα νερά. Όταν
θα ρίξουν τις φιλιές, δηλαδή τα δώρα τους, εις το νερό, εύχονται όχι μιλώντας
δυνατά αλλά μουρμουρώντας, λέγουν : «όπως τρέχει το νερό, έτσι να τρέχουν τα
καλά και μέσα στο σπιτικό τους».
Εις
την Σινώπη του Πόντου, όποιος εύρισκε τον παρά εις την βασιλόπιττα, έπρεπε να
σηκωθεί το επόμενο πρωΐ, πρωΐ – πρωΐ να πάει εις την βρύση του χωριού με μια
στάμνα ή ένα κουβά, κρατώντας επάνω του ένα κομμάτι πίττα αλειμμένο με βούτυρο
και μέλι. Το άφηνε εις την βρύση, αν ένας εύρισκε άλλο κομμάτι εκεί, το έπαιρνε
και το έβαζε όταν επέστρεφε εις το σπίτι του μέσα εις την μαγιά. Γέμιζε όμως
τον κουβά ή την στάμνα με νερό της βρύσης και γυρνούσε εις το σπίτι του.
Εις
την Αιτωλία, την Πρωτοχρονιά ταΐζουν την βρύση με πολυσπόρια, τα οποία φέρνει
ένα παιδί αμίλητο, και ενώ τα ρίχνει μέσα εις το νερό, λέγει από μέσα του :
όπως τρέχει το νερό, να τρέχει και το βιό τους. Έπειτα φέρνει το αμίλητο νερό
εις το σπίτι του όπου από αυτό πίνουν και νίβονται όλοι δια τα χρόνια πολλά και
καλά από υγεία και δουλειά.
Εις
την Μάδυτο, αφήνουν την βρύση να τρέχει λέγοντας : κατά πως τρέχει η βρύση έτσι
να τρέχει η τύχη μου, και τότε φεύγουν χωρίς να στραφούν προς τα πίσω.
Τέλος
εις το χωριό της Αγίας Άννας εις την νήσο Εύβοια, την Πρωτοχρονιά το πρωΐ δεν
θα πουν καλημέρα, πριν γίνει το καλημέρισμα τους από το σπίτι θα πάει πρωΐ –
πρωΐ εις την βρύση να την καλημερίσει, να πλυθεί και να μεταφέρει εις το σπίτι
του, το αμίλητο νερό. Κατά την επιστροφή
του θα κόψει και ένα κλαδί ελιάς και θα γυρίσει σπίτι του, όπου αφού μπεί θα
αρχίσει να κτυπάει όλους του σπιτιού με το κλαδί της ελιάς λέγοντας : χρόνια
πολλά (παρόμοια έθιμα άλλων περιοχών της Ελλάδος, που διατηρούν την λατρεία και
συνδέονται με δοξασίες σχετικές με τα στοιχειά εις τις βρύσες και τα πηγάδια
αναφέρει ο μεγάλος της λαογράφος Νικόλαος Πολίτης εις το έργο του :
«Παραδόσεις», εις τον 2ο τόμο και εις τις σελίδες 1070-1072).
Παρόμοιες συνήθειες υπάρχουν και κατά την διάρκεια των ημερών των
Χριστουγέννων. Όπου εις την Ήπειρο όπου τα μεσάνυκτα της 24ης προς την 25η Δεκεμβρίου,
πηγαίνουν εις την βρύση και κλέβουν το νερό, αφού πρωτύτερα την κεράσουν με
λίγα από τα προϊόντα των ζώων τους, όπως
βούτυρο, τυρί, λέγοντας : όπως τρέχει το νερό σ’, βρυσούλα μ’, έτς’ να
τρέχ’ και το βιό μ’.
Επίσης εις την Ήπειρο : εν κοράσιον αναμιγνύει εις εν αγγείον το άλευρον
με ύδωρ και κατόπιν ανάπτει εν κηρίον και το κολλά εις το άκρον του αγγείου,
λέγον τρις : ο Χριστός γεννάται, το φως αναβαίνει, το προζύμι για να γένει.
Μέχρι της πρωΐας το προζύμι είναι έτοιμον και χρησιμεύει δι’ όλον το έτος.
Οι
Πόντιοι τις Κερασούντος, απέρχονται εις βρύσιν παίδες ή κοράσια ή γυναίκες
εγειρόμεναι νυκτός και καλαντιάζουν αυτήν [χαιρετούν : κάλαντα, καλός καιρός
πάντα και του χρόνου], αποτιθέντες παρ’ αυτήν άλας, σίτον εψημένον και κλάδον
ελαίας εμπήγοντες και αντλούσι ύδωρ (Για τις προσφορές εις το στοιχειό της
βρύσης βλ. Νικόλαος Πολίτης, έργο «Παραδόσεις», τόμος Β, σελίδα 1070, κ..ε
Κουκουλέ ΒΒΠ, Α’ 2, σ. 274 )
2ον συνήθεια : η μεταφορά πέτρας ή άμμου εις
το σπίτι. Όπου το βάρος της πέτρας, το πλήθος των βρυών μιας μαλλιαρής ή
βρυγιασμένης πέτρας ή άμμος της θαλάσσης, εις την οποίαν προσφέρονται
εξιλαστήριες προσφορές, αποτελούν εγγύηση για την αφθονία των αγαθών του νέου
έτους.
Εις
την Αγία Σοφία της νήσου Λήμνου κατά την Πρωτοχρονιά ένας που θα πάει να
χαιρετήσει θα πάρει μια πετραδέλα βρυγιασμένη, θα την μολάρει μές’ στο σπίτι
του και θα πει : όπως βαρεί η πέτρα, να βαρεί και η σακούλα τ’ αφέντη. Τις
πέτρες τις κάμουν τροχαλιά, δηλαδή σωρό μέσα εις το σπίτι και τις πετούν εις
τις οκτώ. Μερικοί ανεβάζουν πέτρα μεγάλη εις το σπίτι, τόσο μεγάλη που να την
φορτώνεται τις εις την πλάτη του για γούρι.
Εις
τον Πόντο την Πρωτοχρονιά, κορίτσια και γυναίκες κατεβαίνουν εις την θάλασσα με
σκεύος το οποίο είναι πλήρες κορκότου ή χόνδρων σίτου και με άλας και τα χύνουν
εις την θάλασσαν, με το ίδιο δε σκεύος παίρνουν από την θάλασσα κροκάλας με
νερό θαλάσσης και επιστρέφουσαι εις την οικίαν και τα διασκορπίζουν εις τα
δωμάτια της οικείας τους. Ένα από τα λιθάρια αυτά το ρίπτουν εις το σκεύος τις
ζύμης, το αντικαθιστούν δε μετά εν ακριβώς έτος δ’ ετέρου. Πιστεύουν ότι
παρέχει αφθονία οικιακών εφοδίων.
3η συνήθεια : εικονική σπορά κριθαριού και
άλλων σπόρων, τους οποίους εκθέτουν κατά την διάρκεια της νυκτός εις τα
αστέρια, δια την εξασφάλιση της καλής σοδειάς.
Εις
την νήσο Λήμνο, βγάζουν «στο άστρο άφκο», σιτάρι, κριθάρι, μπαμπακόσπορο, απ’
όλα τα σπορικά και το πρωΐ τα παίρνουν και τα σπέρνουν μέσα στο σπίτι και
λέγουν : «πολλά μπερεκέτια !». Έπειτα θα πάρουν μια πέτρα από τα κεραμίδια, να
είναι κόκκινη, όπου θα κάτσει επάνω ο νοικοκύρης και θα σπείρει απ’ όλα τα
σπορικά μέσα στο σπίτι. Βγάζουν και τα φλουριά στο παράθυρο ή στα κεραμίδια, να
τα ιδεί το άστρο (να μην τα δει ο ήλιος), για να είναι ευτυχισμένος ο νέος
χρόνος.
4η συνήθεια : το σπάσιμο ροδιού, δια την
εξασφάλιση της καλοχρονιάς.
Εις
την Αράχωβα (Παρνασσού) αποβραδίς ξαστρίζουν ένα λιθάρι κι ένα ρόδιο. Το πρωΐ
όμως που θα γυρίσει από την βρύση τα πετάει εις το σπίτι λέγοντας : «σαν το
λιθάρι γεροί και σαν το ρόδιο γεμάτοι!»
5η συνήθεια : η ανάρτηση κλαδιών ελιάς ή
δάφνης εις την αυλόπορτα του σπιτιού ή την πόρτα του εργαστηρίου. Το τελευταίο
συνηθίζεται εις τους Ποντίους και το οποίο ανάγεται εις ένα παλαιό βυζαντινό
έθιμο, αλλά και εις της περιοχές της Ευρώπης. Όπου κατά την περίοδο του
χειμερινού ηλιοτροπίου, κρεμούν ως σύμβολο ελπίδος δια μια νέα ζωή, κλαδί ιξού,
που δεν φυτρώνει εις το χώμα και ανθίζει κατά τα μέσα του χειμώνος. «Αείφυλλα»
προσφέροντο ως σύμβολο της ζωής και του θανάτου κατά τα μυστήρια αφιερωμένα εις
την Κόρη (Περσεφόνη), όπως συμπληρώνει ο
E. Fehrle εις την σελίδα 48.
Συνήθως τοποθετούν 6 κλαδιά ελιάς και 6 κλαδιά δάφνης εις το εικονοστάσι
και λέγουν : «ήρθε καλοχρονιά, όπως πάει κακοχρονιά». Εις την Σινώπη του Πόντου
εκάρφωναν επάνω από το τζάκι ένα κλαδί ελιάς, με 40-50 φύλλα, εις τα οποία
περνούσαν λεπτοκάρυα (φουντούκια), τα οποία ήσαν σχισμένα εις το άκρον. Εκεί
εστέκοντο καθ’ όλη την διάρκεια του έτους. Το βράδυ της Αρχιχρονιάς έπαιρναν το
παλαιό κλαδί και έβαζαν το καινούργιο.
Επίσης κρεμούν μπροστά εις τις πόρτες της εισόδου τους ένα
σκιλλοκρέμμυδο (αρχαίο Σκίλλα), για να φέρει την καλή τύχη και να διώξει κάθε
κακό. Φυσικά αυτό το τελευταίο είναι ένα έθιμο που έχει τις ρίζες του εις την
αρχαιότητα, από τους Έλληνες εις τους Ρωμαίους, το Βυζάντιο και εις το σήμερα.
6η συνήθεια : χτυπήματα με βέργα κρανιάς ή
κλωνάρι ελιάς στην ράχη ή με σκιλλοκρεμμύδα ή σιδερένιο όργανο εις το κεφάλι.
Εις την Στενήμαχο τ’ Αϊ Βασίλ’ την παραμονή τ’ απόγιομα, παν’ οι κουπέλις με
μνια στάμνα κι ένα ραβδί απού κρανιά στου ποτάμ’ . Γιμίζουν τη στάμνα κι
χτυπιούντι μι του ραβδί κι λέν’ : Κι του χρόν’ ! Του προυί μι κείνου του ραβδί
γυρίζ’ν στα συγγενικά τα σπίτια κι χτυπούν τις ανθρώποι κι λεν : Κι του χρόν !
Εις
τα χωριά του Μαραθώνος και του Ωρωπού αυτός ο οποίος φέρνει το αμίλητο νερό στο
σπίτι φέρννει και κλωνάρια ελιάς και αγριοκρίνο και με αυτά χτυπάει όλους τους
δικούς του εις το κεφάλι, ευχόμενος : «καλημέρα και ευτυχές το νεόν έτος»,
έπειτα τα κρεμούν εις το εξωτερικό ανώφλι της εξώπορτας.
7η συνήθεια : ο αγυρμός των παιδιών οι οποίες
αποβλέπουν εις το καλό ποδαρικό, δηλαδή την εξασφάλιση της καλοχρονιάς, όπως
γίνεται και κατά την Πρωτοχρονιά.
Σε
πολλές περιοχές της Ελλάδος το πρώτο από τα παιδιά που θα χτυπήσει την πόρτα
του σπιτιού, το παίρνουν μέσα και το βάζουν ν’ ανακατέψει την φωτιά εις το
τζάκι ή την σόμπα ξύλου. Κι αυτό ανακατεύοντας την με το ραβδί εύχεται :
πουλιά, κατσίκια, αρνιά, γρόσια.
Στο
απόσκεπο της Καστοριάς φωνάζουν ένα παιδί που έχει καλό ποδαρικό και το βάζουν
με τη τζουμάγια (το ξύλο που έχει κόμπο εις το κάτω μέρος του) και ανακατεύει
την φωτιά λέγοντας : Αρσενικά παιδιά, θηλυκά αρνιά.
Εις
το Κατσιδόνι της Κρήτης για να πάει καλά ο χρόνος που έρχεται, την νύκτα της
παραμονής των Χριστουγέννων, πριν ξημερώσει, βάζουν ένα βόδι μέσα εις το σπίτι,
για να κάμει ποδαρικό, όπως λένε, και το αφήνουν εκεί μέχρις ότου κατουρήσει.
Την
ημέρα του Αϊ-Βασιλειού δεν κάνει να μπει στο σπίτι μαύρος σκύλος, άμα μπει
άσπρος, είναι καλό. Και του δίνουν ένα κομμάτι ψωμί ή γλυκό για το καλό.
Δεν
κάνει όπως λένε εις την νήσο Κάρπαθο να μπει χοίρος, διότι τότε κάποιος από το
αντρόγυνο θα χηρέψει.
Και
εις την Σκύρο πιστεύουν ότι την ημέρα της Πρωτοχρονιάς εις το σπίτι δεν πρέπει
να σπάσει γυαλί ή καθρέπτης, γιατί θα είναι πολύ κακός όλος ο χρόνος.
8η συνήθεια : το τάϊσμα του ξωτικού για
καρποφορία των δένδρων και των φυτών. Εις την Κορώνη τ’ αποφαγούδια ούλα τα
μαζώνουνε σε μια σακούλα και τα πάνε στα κτήματά τους. Παίρνουνε από λιγουλάκι
και το χώνουνε στην ρίζα ενού δενδρικού, ενού λιόφτου, μιανής μηλιάς, μιανής
λεϊμονιάς. Και ποτέ να μην καρπίζει, θα τσακίσει τον καρπό του χρόνου, άμα του
βάνουνε στη ρίζα του από φτούνα τις’ αποφαγούδια.
Σε
πολλές περιοχές γίνονται εις το τζάκι, και σπονδές λαδιού ή κρασιού. Αυτές
είναι κατάλοιπο της αρχαίας λατρείας για την φωτιά της εστίας. Έτσι εις την
Τραπεζούντα και την Σινώπη του Πόντου την νύχτα των Χριστουγέννων, ο
οικογενειάρχης έχυνε κρασί εις το τζάκι, ενώ εις την Λευκάδα και την Πάργα
χύνουν εις το τζάκι λίγο λάδι και λίγο κρασί.
9η συνήθεια : η πλάτη ή το μεγάλο κόκκαλο τις
όρνιθας (οστεομαντεία ή ωμοπλατοσκοπία και η ονειρομαντεία). Σε πολλά χωριά τις
ημέρες αυτές της Πρωτοχρονιάς όταν υπάρχει όρνιθα εις το τραπέζι, ο μεγαλύτερος
του σπιτιού κοιτάζει «το καράβι» της κόττας. Αυτό αν είναι γεμάτο (σκοτεινό), η
χρονιά θα είναι ευτυχισμένη, αν είναι άδειο τότε όλη η χρονιά θα είναι φτώχεια.
Με το
προζύμι της βασιλόπιττας ή με την πρώτη βούκα της πίττας ή άλλου φαγητού
πρωτοχρονιάτικου δείπνου. Εις τα περίχωρα των Πατρών τα κορίτσια κρατούν ένα
κομμάτι από το προζύμι, που θα κάμουν την βασιλόπιττα, το αλατίζουν πάρα πολύ
και το ψήνουν, το βράδυ που θα κοιμηθούν το τρώνε. Όποιον δούνε την νύχτα να
τους δίνει νερό, αυτόν και θα πάρουν. Αλλά γίνεται και προσκάλεσμα της Μοίρας.
Όπως
π.χ. μια βούκα μασημένη από την πίττα βάζουν κάτω από το μαξιλάρι τους οι
ανύπαντρες κοπέλλες, το σταυρώνουν και λένε :
Άγιε Βασίλη μου καλέ,
καλέ και αγαθέ,
από την έρημο περνάς,
και τις Μοίρες απαντάς,
αν δεις και την δική μου,
να μου την χαιρετάς.
Αν κάθεται, να σηκωθεί,
κι αν στέκεται, να περπατεί,
να’ ρθει να θερίσουμε,
σιτάρι και κριθάρι,
και χρυσό μαργαριτάρι.
Τότε
την νύχτα βλέπουν στον ύπνο τους κείνον που θα πάρουν, έθιμο από την Τρίγλεια
της Βιθυνίας.
Παλαιά εις την νήσο Αίγινα, το βράδυ της παραμονής η νέα χτενίζετο και
τα αποχτενίδια της, μ’ ένα χτένι και έναν καθρέφτη, τα τοποθετούσε κάτω από το
προσκεφάλι τους, έπειτα περιζώνετο με
χρυσομάντηλο, τα δυο άκρα του οποίου τα έδενε πίσω της με τρεις κόμπους
λέγοντας : Σε δένω, Μοίρα μου, να’ ρθεις απόψε στον ύπνο μου, να μου ειπείς
ποιον θα πάρω, και αν δεν έρθεις δεν σε λύνω.
Και
τέλος είναι η μαντεία από τα σημεία ή σημάδια, η Σημειομαντεία, τα οποία μπορεί
να είναι από καταστάσεις μέσα από την καθημερινότητά τους, έως την συμπεριφορά
ζώων.
Μερικά εξ αυτών είναι τα ακόλουθα :
Εάν
«παίζει» το αριστερό μάτι κάτι κακό θα συμβεί. Εάν «παίζει» το δεξί μάτι τότε
κάποιος επισκέπτης θα τους έρθει.
Όταν
φτερνισθούμαι τότε κάποιος τους θυμήθηκε.
Όταν
έχουμε φαγούρα εις το αριστερό χέρι, θα πάρουμε χρήματα, ενώ εάν είναι εις το
δεξί θα δώσουμε χρήματα.
Όταν
τρίζει το σπίτι τους θα τους συμβεί κακό.
Όταν
του πέσει κάποια τρίχα από το κεφάλι εις τα μάτια, τότε κάποιος επισκέπτης θα
τους έρθει.
Όταν
σπάσει κάποιος καθρέπτης εις το σπίτι τους, τότε κάτι κακό θα γίνει εις την
οικογένεια.
Όταν
βραχούν τα ρούχα κάποιου που έχει πεθάνει πρόσφατα (δηλαδή βρέξει προτού θάψουν
τον νεκρό) ή το πρόσωπο του νεκρού γελάει, σημαίνει ότι «είναι χαρούμενος»
επειδή κάποιος θα το ακολουθήσει, δηλαδή θα πεθάνει και κάποιος. Από την
οικογένεια ή το σόϊ.
Όταν
κάποιος έχει ενωμένα τα φρύδια, θεωρείται άτομα που ματιάζει.
Όταν
κάποιος έχει αραιά τα δόντια, τότε λέγεται ότι μεγαλώνοντας θα γίνει πλούσιος.
Όταν
η φωτιά στο τζάκι σφυρίξει, τρώγεται ο κόσμος από την ζήλεια με τον νοικοκύρη
του σπιτιού.
Όταν
γύρω εις το τσουκάλι ή την σιδεροστιά σχηματισθούν σπίθες όπως της φωτιάς, τότε
θα πάρει χρήματα ο νοικοκύρης του σπιτιού.
Και
από την συμπεριφορά των ζώων υπάρχουν προειδοποιήσεις. Όπως όταν σφάζουν μια
κόττα πρέπει να κοιτάξουν το στήθος τους. Διότι εάν είναι σκοτεινό θα γίνει
κακό στο σπίτι. Το ίδιο συμβαίνει και με την πλάτη από πρόβατο.
Εάν
μια κόττα τινάζεται και τους πέφτουν φτερά τότε θα έρθει κάποιος επισκέπτης.
Εάν
το σκυλί του σπιτιού ουρλιάζει συνεχώς, προμηνύει στο σπίτι του αφεντικού του
θα υπάρχει κάποιος θάνατος, χωρισμός ή φοβερή αρρώστια.
Εάν
μια κόττα τραγουδά όπως ένας κόκκορας, προμηνύει εις το σπίτι του αφεντικού του
θα υπάρχει κάποιος θάνατος, χωρισμός ή φοβερή αρρώστια. Για την «αλλαγή» του
μοιραίου (μοίρας) αυτή την κόττα δεν την τρώνε, αλλά την πουλούν και τα χρήματα
τα δίνουν εις την εκκλησία για να αποφύγουν, με την βοήθεια της Παναγίας να
διωχθεί το κακό.
Όταν
η κουκουβάγια φωνάζει σε κάποιο σπίτι συμβαίνει κακό, γι’ αυτό και όταν βρίζουν
λένε: «κουκουβάγιες θα φωνάξουν κάποια μέρα», δηλαδή, θα συμβούν θάνατοι και
ξεκληρισμός της οικογένειας.
Σε
άλλα μέρη πιστεύουν ότι το να φωνάξει μια κουκουβάγια δεν είναι κακό, αλλά απλά
λέγουν ότι έχει την ικανότητα να μαντεύει την βροχή.
Τέλος
άλλες φορές οι κοπέλλες πιάνουν ένα μικρό κόκκινο έντομο (πασχαλίτσα) κατά την
Άνοιξη. Το οποίο κρατούν εις τα χέρια τους και λένε: «μαρς-μαρς (Mars=Μάρτη)
που θα παντρευτώ; Στην Αθήνα ή εδώ;» Αφήνουν ελεύθερο το μαρς και ανάλογα με
την κατεύθυνση που θα πάρει, συμπεραίνουν τον τόπο που θα παντρευτούν.
Το
ίδιο συμβαίνει και με το ξεφύλλισμα της Μαργαρίτας ή του Χαμομηλιού, κάθε φύλλο
αντιστοιχεί με ένα θα παντρευτώ ή δεν θα παντρευτώ. Το κόψιμο του τελευταίου
φύλλου θα δώσει την απάντηση.
[μέρος των ανωτέρω πληροφοριών προέρχονται
από την ιστοσελίδα του χωριού Άγιος Θωμάς του νομού Βοιωτίας εις την ακόλουθο
ιστοσελίδα : ttp://agiosthomas.50webs.com/pnefmazoi.htm]
Ελληνική Προϊστορία
Τα μαντικά Όνειρα του Ηρακλέους
Ο
Ηρακλής κατά την αττική παράδοση είδε εις το όνειρό του που ευρίσκετο ο κλαπείς
χρυσός στέφανος από την ακρόπολη των Αθηνών και το είπε εις τον Σοφοκλή.
Εκείνος δε το είπε εις τον δήμο, τότε ο Σοφοκλής έλαβε την προκηρυχθείσα
αμοιβή, με τα οποία ανήγειρε ιερό του Μηνυτού Ηρακλέους.
Χριστιανική ιστορία
Τα μαντικά Όνειρα των Αγίων
Από
τους βυζαντινούς χρόνους δεν ήσαν ασυνήθεις οι διηγήσεις περί φανερώσεως εις τα
όνειρα αγίων, όπου οδηγούσαν ευσεβείς άνδρες, να ανακαλύπτουν χρήματα για
κοινωφελή ιδρύματα.
Απόσπασμα
από το βιβλίο του συγγραφέως Ομήρου
Ερμείδη με τον τίτλο «Έλληνες ή
Ελληνίζοντες χριστιανοί» υπό έκδοσιν [2015]
http://pirforosellin.blogspot.gr/ -
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση του περιεχομένου της ιστοσελίδας εφόσον
αναφέρεται ευκρινώς η πηγή του και υπάρχει ενεργός σύνδεσμος(link ). Νόμος
2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.
